„oorijzer" in feite geboren. Oorspronkelijk
waarschijnlijk van ijzcrdraad (denk aan
liet „laiton" van de modisten), zal het al
heel gauw, om roesten te verhinderen en
om schadelijke invloeden op de gezondheid
te vermijden, hij toenemenden welstand
van zilver gemaakt zijn en nog later van
goud.
De uiteinden van zoo'n smallen oorijzer
heugel, die klemt, zullen op den duur min
of meer pijnlijk gaan drukken. Om aan
dit inconvenient tegemoet te komen zijn
plaatselijk verschillende hulpmiddelen te
haat genomen, die alle min of meer geleid
hehhen tot het ontstaan van het oorijzer
in zijn huidigen vorm. Net als hij de
stelen van een bril, waarvan de uiteinden
pijnlijk drukken, is do oplossing gezocht in
het verbroeden van liet druk vlakje niet
alleen, maar op andere plaatsen weer in
het ombuigen van die irriteerende punten
naar huiten. Allerlei factoren, waaronder
de ijdelheid, die, zoolang mensehen
menschen zijn. wel een van de machtigste
zal blijven, hehhen samengewerkt om liet
oorspronkelijk smalle en onaanzienlijke hen
geltje om te vormen tot een duidelijk zichtbaren
band van zilver of goud. Wie zich een gouden ijzer
kon veroorloven, zal dat graag hehhen willen toonen
en de naar buiten omgebogen puntjes groeiden uit
tot duidelijk zichtbare haken en ten slotte, tot
spiraalsgewijs gewonden „krullen". In andere ge
vallen (en nu komen we weer terug op Friesland)
is de verbetering gezocht in een verbreeding van
den knellenden draad. De scherpe punten op de
wangen werden minder pijnlijk gemaakt door ze
te verdikken tot knoppen en de oorspronkelijk dunne
metaaldraad groeide in den loop van eeuwen uit, eerst
JJe Friexche vrouwen verkozen kloskant van het
Eijsselsche type, waarvan deze afbeelding een rijk
staal te zien geeft.
Foto's: Panorama-studio (4). Panorama-Valks
(2), v. Agtmaal (2), arehiof Panorama (2)
met plaatselijke schelpvormige verbreedingen, tot
een vrijwel dengeheelen schedel bedekkenden zilveren
of gouden helm, waarvan de prachtige metaalkleur in
het zonlicht kostelijk en mooi door de ragdunne muts
heenschemert. De oorspronkelijk kleine knoppen
van liet ijzertje verbreedden zich geleidelijk mee en
groeiden uit tot een versiersel, waarin bekwame
goud- en zilversmeden een welkome aanleiding
vonden om er hun smaak en handigheid op hot
te vieren. Ze maakten er kunstwerkjes op zichzelf van.
Maandag wezen, want de schoone wasch gaat
lijn. Drentsche vrouw met gehaakte werkmuts.
Friesland heeft voor de kantversiering aan de
oorijzermuts vanouds graag goed geld uitgegeven en
koos hij voorkeur de knapste werkstukken van de
Vlaamsche kantkussens. De mooie motieven van
de zgn. „pottekant" zijn ontleend aan zeer oude
kanttvpen, waarin voorstellingen van de „Ver
kondiging aan Maria" decoratief verwerkt waren.
Van die oorspronkelijke voorstelling, waarin naast
de figuren van de II. Maagd en den engel Gabriel
steevast een lelietak in een vaas prijkte, is op den
duur voor profane doeleinden alleen de vaas
met de bloem overgebleven en uitgegroeid
tot een met veel smaak en fantasie her
haalden pot, waarin symmetrisch bloeiende
twijgen hijeen zijn geschikt. In Groningen
heeft die „pottekSht" tot het einde toe veel
bewondering en waardeering gevonden. Fries
land daarentegen benutte in de laatste eeuw
liever kantwerk van het Rijsselsehe type.
Besteedde Friesland graag goud aan de
hoofddracht, die, als de teekenen niet bedrie
gen. ook al snel naaf een eind loopt, en
droegen arbeidersvrouwen
en weesjes een zilveren
oorijzer, in het zuinige
Groningen vinden we heel
wat oorijzers van verguld
koper met „knoppen",
die hier weer „stiften"
heet.en en de aardigste
draadgewerkte filigrain-
motieven vertoonen.
De bolletjes van de
mutsen, die met ge
ringe afwijkingen in
de drie noordelijke
provinciën eender
van snit zijn, sluiten
strak om den sche
del Gewoonli jkzij n
ze uiterst eenvou-
7lijk glanst de kleur van het gouden oor
ijzer door de mazen van de Drentsche kop.
dig in Friesland, in Groningen van geborduurde tule,
belegd met een bekoorlijk kransje van naaldgéwerkte
bloemen. Drente echter spant in dit. opzicht
de kroon en laat. bollen zien, die van een zeld
zame kunstvaardigheid getuigen. Op de wijze van
een vischnet in miniatuur is de „fond' van zoo'n
bolletje. In de maasjes van dat netwerkje
zitten bloempatronen ge
vangen, die er
Mooi staaltje van
Antwerpse,he „pot-
tekant" aan een
Groningsche muts
Een kunstig ge
werkt fragment van
een „geknoopten"
mutsenbol.
met allerlei knoo-
pers-kunstgrepen in
aangebracht wor
den. Trosjes looze
mazen werken als
nopjes of kraaltjes en
stippelen een fijn
bloemmotief uit, af
gewisseld met 'n wijder
gewerkte strepen-indee-
ling. De kap, die op
zichzelf al rijk toont,,
wordt in Friesland nog
getooid met juweelen
„voeren". Dunne, buig
zame naalden zijn het, die aan weerszijden van het
voorhoofd onder de kap gestoken worden en waarvan
de met diamant bezette koppen plat op het voorhoofd
komen te zitten. Die twee juweelen veeren vinden we in
Groningen en Drente terug, samengevoegd tot een rijk
bewerkte, midden boven het voorhoofd aangebrachte
zilveren plaat. Is er geen geld voor diamant, dan prijken
er andere schitterende steentjes in. Versierde spelden
bevestigen de zaak onwrikbaar op het hoofd. Als hals
sieraad is in het lieele noorden het kornalijn zeer
in trek. De witte en oranjeroode variëteiten van deze
mooie halfedelsteen worden tot geslepen snoeren ge
regen en om den hals bevestigd met een gouden slot.
CRUYS VOORBRRGH
Oude Friezin met de kap in de vertrou wde
omgeving van haar Leeuwarder hofje.
