DE POORTEN
lets over poortgeld, poortiers,
poorters en poort-vandalen
de sted
Trou
we wachters over onze ou
en
Wie kent ze niet, deze
stoere wachters, die
in zoo menige stad
de glorie van het verleden
bewaren! Bekijkt u ze maar
eens, die verweerde kolos
sen, zooals de Hellepoort
te Maastricht, de Koorn-
marktspoort te Kampen,
de Sassenpoort te Zwolle.
Hooge torens, eeuwenoud
metselwerk met uitbouw
sels en kanteelen, venijnige
schietgatenvoelt 't,
hier past geen touringcar
en geen benzinepomp, hier
hoort een postkoets ram
melend aan te rijden, de
postiljon blaast op zijn
P O O R T D Jt EED.
t>e%* mtn ter Sirplrk
Gr* rv en, d* gjr. --r B"
fttumkn* :n dct tyd, totdc en btfveirigïcg dei
WcnctiN zul» bchulpcAlta vu ipude
wnilKc egen ilc«t
ahr-^nen w^v*rf, rJmr uw vcf.TA#en, prt|t4voof-
it-ren, fn' wjK.rd.' »l c-. xiucrk-tp '*tcn nw, n* óc pltgt
nu cat gaiA li'irp.r van u pi.
trfö '-flft mf God
lil^ cldJA».'
b^cWccVcn daüv'lr Af ftï/h"< '*V*
J**.'#* r '#r/l .'*«>*>4 ówir
tfoónarVjtiir, UsfaWjïabtx^nPpwfcr derrxirorjtok;
Kltwcp dsrheWgo ccn fcgclyf 8wr /oor i« c(icr,n>f
en ic l«icn jfcr.icfr"i> hit Recht c« Pricilcgk-t;dai Hurguran
«Ihicrevrnj-ctod'oode A&un.Si» VudicrJamdv.u.i.7v **..0* i
Wie in de et-eden eenig bedrijf wilde
uitoefenen, moest het burgerrecht be
zitten. hij legde daartoe den poorters-
eed af. De poorterseed van 'n Amster
damseh burger uit het jaar 7803.
horen, paardenhoeven klet
teren over de ophaalbrug,
daar verschijnt reeds de
poortwacht met hellebaard
en musket.
Inderdaad, bij touring
car en benzinepomp passen
de poorten niet. Daarom
zijn er ook zooveel verdwe
nen, ze vielen als slacht
offers van het snelverkeer,
dat trouwens ook ander oud
stadsselioon zoo genadeloos
opruimde.
Ze waren smal, die fmde
poorten. En dat was geen
toeval, want hoe nauwer
de doorgang, hoe gemakke
lijker hij kon worden ver-
De FHen
De nog bestaande Koppelpoort te Amersfoort is een waterpoort
uit begin 1400. Kaar een gravure uit 1040.
Ken gebouw als een kasteel is de Sassenpoort te Zwolle, die uit begin 7400 dateertHij no twee
ëntwintig meter hoog zijn de torens, ongerekend nog de spitsen. Thans zijn de oorspronkelijke
kanteelen weer aangebracht. Naar een houtgravure uit de vorige eeuw.
dedigd. Per slot van zaken was de poort de e,enige
plaats, waar de stadsmuur werd onderbroken en
zoo'n zwakke plek moest natuurlijk extra worden
beveiligd. Als regel zijn de doorgangen dan ook zoo
gebouwd, dat een opgeladen hooiwagen er nét door
heen kan. T)e diepte van het poortgebouw is zooda
nig. dat er niet meer dan één wagen kon staan t.us-
schen de buitendeur en de binnendeur, om daar door
de wacht te worden doorzocht. Die controle was in
woelige dagen niet overbodig, denkt u maar eens
aan den hooiwagen van Locliem, die bij nader inzien
tal van „blinde passagiers" bevatte, listige Spanjo
len, die het stadje bij verrassing wilden nemen.
In het leven der vroegere stede
lingen waren de poorten van groote
beteekenis. Om de poorten werd
bij menig beleg 't verwoedst ge
streden; naar de poorten trokken,
in vrediger tijden, de burgers om
buiten hun schutters- en gilde-
feesten te vieren. Hier kwamen
ook de trekschuiten aan en later de
diligences. En naar hun poorten
noemden de stedelingen zich dan
ook „poorters". Aan dat poorter
schap lieten ze zich veel gelegen
liggen, het waarborgde allerlei
voorrechten. Als u geen poorter
van een stad was, mocht u daar
geen ambacht, of nering uitoefenen.
„Hy en sal eerst Poorter oft.
Poorteresse weesen", heet hei in 'n
stadskeur van Haarlem uit 1552.
Als vreemdeling moest, men vaak
vele jaren in een stad wonen om
het poortersrecht te verkrijgen.
Soms hielp het als de sollicitant
met een poortersdochter trouwde,
vaak moest er ook een zekere som
voor betaald worden.
Poorten werden pas gebouwd als
er muren waren en de vergunning om deze muren te
bouwen was meestal vervat in het stadrecht, al wordt
't zelden in de oorkonden vermeld. Als de nieuwbak
ken poorters zich slecht, gedroegen, trok de landsheer
dat recht soms in. Dat overkwam den Alkmaarders.
die Haarlem hadden belegerd en Enkhuizen en
Medemblik overmeesterden. Philips van Bourgondië
degradeerde Alkmaar weer tot een dorp, de stad
rechten vervielen en muren en poorten moesten ge
sloopt worden. In 1451 hadden de Alkmaarders
blijkbaar hun leven gebeterd, ze mochten weer
beginnen te bouwen, doch in 1492 was 't opnieuw
mis. Alkmaar had meegedaan aan den opstand van
't. kaas- en broodvolk en als straf moesten de poorten
opnieuw verdwijnen. Daarvan profiteerden in 1517
de GelderschenAlkmaar kon zich niet verdedigen
en werd uitgeplunderd.
U ziet van welk groot belang de stadrechten
waren. Met die oude privileges onzer steden is het
overigens een merkwaardig geval. Zou u bijvoorbeeld
zeggen, dat Deventer al in 't jaar 956 stadrecht
bezat, terwijl het later zoo machtige Amsterdam
zich eerst in 1300 een stad mocht, noemen? Stavoren
en Zutfen behooren eveneens tot de oude garde,
hun rechten dateeren uit 1090 en 1190. Groningen,
Middelburg, Harderwijk en Geertruidenberg mogen
er ook zijn, ze waren voor 1240 al steden, maar
Rotterdam werd bet. pas in 1340. En Den Haag komt
al heel slecht voor den dag, het heeft nooit, stad
rechten ontvangen. Gelukkig kent de wet thans
slechts gemeenten, anders zouden de deftige Hage
naars van hun dorp moeten spreken
De stadspoorten waren nooit zonder bewaking,
daarvoor zorgde
waarom we den
onzer theaters no toeds
waren de poort!
tot de stad wili
betalen aan pooi old.
's avonds voor <|en
stuiver terecht,
tal van officieel «raoii
betaling waren vr|estel<l
onzer dagen tot
zijn onmiddellijk
deze bevoorrecht
De Sint-A nthonispoort te Amsterda
de wallen te liggen en werd in I6H
steeds op de Nieuwmarkl staatlit
den Ouelekerkstoren. naar i
kwa,
mbo
mort
beken
Geen stadsbew er of
Herhaaldelijk sto eeren
de schilderijen om rseve
Dat ze steeds
door de graveun
getuigen de fraa
En het stemt tot
heelde poorten tol
De. poorten
opjeuw
en 1
pre'
verhe
in on
behoi
De MuiderpotrH I
worden afgebroken
verrees een
