5
KACHELOVEN
Kleef in de glorietijd van het
kasteel hebben verwarmd.
Op 21 juni 1470 hertrouwde Anna
van Bourgondië,weduwe van Adriaan
van Borssele,met Adolf van Kleef.
Omstreeks het trouwjaar zal waar
schijnlijk de opdracht zijn gegeven
voor het ontwerpen en bouwen van
een monumentale kacheloven die
o.a. bekleed was met tientallen
nisvormige voorstellingen. Op de
hierbij afgebeelde nisvormige te
gel (formaat 22 x 32 cm) zien we
een ruitvormig wapenschild dat
een kombinatie is van het wapen
van Bourgondië met dat van Kleef.
Op andere tegels die minder vol
ledig bewaard zijn gebleven, tref
fen we een door een"liefdesknoop"
verbonden A (van Anna) en de ge
spiegelde A (van Adolf) aan. De
op een derde type tegel voorko
mende zinspreuk - in oud Frans -
RIENS MIEULX - moet waarschijnlijk
aan Adolf van Kleef worden toege
schreven. De zinspreuk is aange
bracht op een bandvormige versie
ring welke losjes om de stam van
een boom is gewonden. Mogelijk
moet hier een verband worden ge
legd met een levensboom of met de
"Pas de l'Arbre d'Or", het feest
van de Gouden Boom,dat in 1468 te
Brugge werd gehouden ter gelegen
heid van het huwelijk van graaf
Karei de Stoute met Margaretha
van York, in welk tournooisteek
spel, Adolf van Kleef een grote
rol speelde.
De nisvormige tegels bestaan uit
twee, voor het bakken aaneenge-
voegde delen. De voorzijde, het
raamwerk, is van de drie genoemde
typen volkomen gelijk; zij zijn in
een zelfde mal afgevormd.De vorm
geving is geïnspireerd door de
Gothische architectuur. Uit de
reconstructie en tellingen van de
gevonden elementen van de kachel
oven uit Souburg kunnen we con
cluderen dat de bovenbouw van de
verwarmingsbron tenminste heeft
bestaan uit 30 stuks nisvormige
tegels en voorts uit minimaal 26
halfcylindervormige kolommen (e-
ven lang als de tegels), waarvan
er 4 getorst zijn en 22 een geruit
bloemmotief vertonen. In het ver
lengde van de kolommen waren waar
schijnlijk torentjes aangebracht,
waarvan drie typen zijn terugge
vonden. De bovenkrans van de oven
was voorzien van afgeplatte te
gels met kanteling. Alle ovenon
derdelen zijn vervaardigd van een
roodbakkende klei en voor het
bakken bedekt met een witte engo-
be die als ondergrond diende voor
het in een tweede bakstadium aan
gebrachte, groene glazuur.
Voorbeelden van volledige ovens,
daterend van voor 1500, zijn er
weinig. Een afbeelding van een
oven die aan de vondsten uit Sou
burg doet denken, vinden we op
een wandtapijt uit het begin van
de 16e eeuw in het kasteel van
Laarne bij Gent. Voor de afzonder
lijke nisvormige tegels zijn wat de
stijl betreft enkele goede paral
lellen aan te wijzen, bv. een nis
vormige tegel met ridderfiguur
uit 1454-1457 in het Burgmuseum
te Budapest en een fragment van
een tegel met Gothisch raamwerk
in Colmar.
De kachelovens zijn ideale verwar
mingsbronnen die vooral in Oost-
Europa nog veel in gebruik zijn.
Ze waren in ons land bekend onder
de namen Cacheloven, kachelavent,
kakeloven en stave. Een "kachel"
(vgl. het Duitse woord Kachel)
is een uit klei vervaardigde ge
bakken tegel.
Literatuur blz29