5 KACHELOVEN Kleef in de glorietijd van het kasteel hebben verwarmd. Op 21 juni 1470 hertrouwde Anna van Bourgondië,weduwe van Adriaan van Borssele,met Adolf van Kleef. Omstreeks het trouwjaar zal waar schijnlijk de opdracht zijn gegeven voor het ontwerpen en bouwen van een monumentale kacheloven die o.a. bekleed was met tientallen nisvormige voorstellingen. Op de hierbij afgebeelde nisvormige te gel (formaat 22 x 32 cm) zien we een ruitvormig wapenschild dat een kombinatie is van het wapen van Bourgondië met dat van Kleef. Op andere tegels die minder vol ledig bewaard zijn gebleven, tref fen we een door een"liefdesknoop" verbonden A (van Anna) en de ge spiegelde A (van Adolf) aan. De op een derde type tegel voorko mende zinspreuk - in oud Frans - RIENS MIEULX - moet waarschijnlijk aan Adolf van Kleef worden toege schreven. De zinspreuk is aange bracht op een bandvormige versie ring welke losjes om de stam van een boom is gewonden. Mogelijk moet hier een verband worden ge legd met een levensboom of met de "Pas de l'Arbre d'Or", het feest van de Gouden Boom,dat in 1468 te Brugge werd gehouden ter gelegen heid van het huwelijk van graaf Karei de Stoute met Margaretha van York, in welk tournooisteek spel, Adolf van Kleef een grote rol speelde. De nisvormige tegels bestaan uit twee, voor het bakken aaneenge- voegde delen. De voorzijde, het raamwerk, is van de drie genoemde typen volkomen gelijk; zij zijn in een zelfde mal afgevormd.De vorm geving is geïnspireerd door de Gothische architectuur. Uit de reconstructie en tellingen van de gevonden elementen van de kachel oven uit Souburg kunnen we con cluderen dat de bovenbouw van de verwarmingsbron tenminste heeft bestaan uit 30 stuks nisvormige tegels en voorts uit minimaal 26 halfcylindervormige kolommen (e- ven lang als de tegels), waarvan er 4 getorst zijn en 22 een geruit bloemmotief vertonen. In het ver lengde van de kolommen waren waar schijnlijk torentjes aangebracht, waarvan drie typen zijn terugge vonden. De bovenkrans van de oven was voorzien van afgeplatte te gels met kanteling. Alle ovenon derdelen zijn vervaardigd van een roodbakkende klei en voor het bakken bedekt met een witte engo- be die als ondergrond diende voor het in een tweede bakstadium aan gebrachte, groene glazuur. Voorbeelden van volledige ovens, daterend van voor 1500, zijn er weinig. Een afbeelding van een oven die aan de vondsten uit Sou burg doet denken, vinden we op een wandtapijt uit het begin van de 16e eeuw in het kasteel van Laarne bij Gent. Voor de afzonder lijke nisvormige tegels zijn wat de stijl betreft enkele goede paral lellen aan te wijzen, bv. een nis vormige tegel met ridderfiguur uit 1454-1457 in het Burgmuseum te Budapest en een fragment van een tegel met Gothisch raamwerk in Colmar. De kachelovens zijn ideale verwar mingsbronnen die vooral in Oost- Europa nog veel in gebruik zijn. Ze waren in ons land bekend onder de namen Cacheloven, kachelavent, kakeloven en stave. Een "kachel" (vgl. het Duitse woord Kachel) is een uit klei vervaardigde ge bakken tegel. Literatuur blz29

Tijdschriftenbank Zeeland

Den Spiegel | 1986 | | pagina 6