TIN
20
tin, in water en natte veengrond
uitstekend geconserveerd blijven:
water en moerassige grond sluiten
de metalen van de lucht af. Ook
op grond van afbeeldingen van 14e
eeuwse schilderijen, meent hij dat
de hanzekannen overal in gebruik
zijn geweest, in huis, in de her
berg alsook op schepen.
Terug bij de fysionomie van de han-
zekan ontdekken we meer bijzonder
heden. Zo zien we aan de buiten
kant van het oor een reliëfver
siering. Het reliëf van de groot
ste kan bestaat uit bloemranken
(afb.2) en op het handvat van de
kleinste is een hertenjacht afge
beeld.Aan het deksel is een bril-
vormige duimrust (afb.2) gegoten
en deze scharniert eenkakig in
het oor (afb.3). De vorm van de
duimrust en scharnier is kenmer
kend voor de allervroegste wijn
kannen
Ook aan de onderkant van het dek
sel en op de kanbodem komen reli-
efversieringen voor.Het gaat hier
om versieringen in de vorm van
plaquettes met religieuze voor
stellingen.Op beide kannen zijn ze
identiek: in het deksel Christus
aan het kruis (afb.3),op de bodem
Maria met kind. Over de betekenis
van de op de plaquettes afgebeel
de voorstellingen zijn de opvat
tingen verdeeld. Er zijn schrijvers
die menen dat de gebruikers van
de kannen hierin een soort amulet
of talisman zagen teneinde aller
hande kwaad af te weren.Misschien
moeten we toch meer denken aan
uitingen van Middeleeuwse devotie.
Naast de ideële,hebben de op dek
sel en bodem gesoldeerde reliëf-
medaillons vooral een technische
achtergrond. Om dit te begrijpen
moeten we weten dat van oudsher
tinnen voorwerpen in vormen wer
den gegoten - het zou te ver voe
ren dieper op de verschillende in
de loop van de eeuwen gebruikte
gietvormen in te gaan - en dat
tot 1550 bij het gieten van kan
nen, het kanlichaam in twee ver
ticale helften werd gegoten. Na
het gietproces werden de halve
kannen met een z.g. candeerbout
aan elkaar geweld. Bij het gieten
werd in de bodem een opening uit
gespaard groot genoeg om er, na
samenvoeging van de kandelen, een
ronde spil door te steken.Met be
hulp van deze spil kon de kan in
de draaibank worden vastgezet en
afgedraaidOp het gat in de bodem
werd een rond plaatje gesoldeerd,
het reliëfmedaillon. Om het af
draaien van het deksel mogelijk te
maken, werd hierin bij het gieten
ook ruimte voor de spil uitge
spaard. Het zal duidelijk zijn dat
deze opening eveneens gedicht
Afb.2: Hanzekan, duimrust en
handvat met reliëfversiering
