MUSEUMBIBLIOTHEEK
28
E. OOMENS-PALS
De maritieme
cartografie in
de Nederlanden
in de 16e en het
begin van de 17e
eeuw; Enkhuizen;
Veren. Vrienden
van het Zuider
zeemuseum, 1984.
In 1584 verscheen van Waghenaer
"Spieghel der Zeevaerdt", de eer
ste gedrukte zeeatlas ter wereld,
die van grote invloed zou zijn op
de ontwikkeling van de maritieme
cartografie. In die jaren werd de
kennis van menig ervaren stuurman
geheim gehouden. Men was bang dat
iedere schipper zijn eigen loods
zou worden wanneer zeemansgidsen
voor een paar stuivers te koop
waren en dat eenieder zich kon
onderwijzen in de stuurmanskunst
door een gedrukt leerboek aan te
schaffen
De overgang van die geheimhouding
naar het gedrukte boek en de ge
drukte kaart is een van de belang
rijkste fasen in de ontwikkeling
van het onderwijs in de stuurmans
kunst geweest. Die overgang hield
gelijke tred met de ontwikkeling
van de boek- en kaartdrukkunst
De relatie tussen zeeman en druk
ker was van wezenlijke betekenis
voor de ontwikkeling van de stuur
manskunst in haar overgang van
ervaring naar wetenschapSpieghel
der Zeevaerdt werd gedrukt door
Christoffel Plantijn die hoge ei
sen aan de typografie van door
hem gedrukte werken stelde. Van
wege de hoge kwaliteit is Waghe-
naers zeemansgids een opvallend
boek geworden dat zelfs in Enge
land nagevolgd werd. De bundel
"Lucas Jansz. Waghenaer van Enck-
huysen" gewijd aan het werk van de
Enkhuizer cartograaf, geeft een
wetenschappelijke behandeling van
de geschiedenis der gedrukte wer
ken van maritieme cartografie en
stuurmanskunst uit de 16e en vroe
ge 17e eeuw. Het boek is uitgege
ven ten tijde van de tentoonstel
ling van Lucas Jansz. Waghenaer
en tijdgenoten, gehouden in het
Zuiderzee museum. Achterin het
boek is een lijst van de tentoon
gestelde werken opgenomen.
Gittenberg, Eranz en Helmut Weiss;
Zeeland in oude kaarten.
Dit boekwerk stelt zich ten doel
de lezer de ontstaansgeschiedenis
van Zeeland gedurende de laatste
paar eeuwen met een reeks kaarten
summier weer te geven. Door na
tuurrampen, oorlogen en de indus
trialisatie is het kustgebied aan
de monding van de Ooster- en Wes-
terschelde steeds opnieuw ingrij
pend gewijzigd. Cartografisch ge
zien is Zeeland hierdoor de meest
veranderlijke en door zijn groot
aantal eilanden decoratiefste
provincie. "Zeeland in oude kaar
ten" tracht globaal een chronolo
gisch overzicht te geven van
Zeeuwse kaarten die vanaf 1570
tot en met 1920 in druk zijn ver
schenen, afgewisseld met enkele
stadsplattegronden en dorpsge
zichten.Tevens geeft het boek een
beschrijving van cartografen(waar-
onder Lucas Jansz. Waghenaer) en
uitgevers waarvan kaarten zijn af
gebeeldOnder de schitterende af
beeldingen zijn verscheidene kaar
ten waarop Ritthem en Souburg
voorkomen
van Eui'khuYsen