21
meeste Portugese Joden omstreeks 1700
naar Amsterdam waar zij de grondslag
zouden leggen voor wat genoemd zou
worden het 'Jeruzalem van het Westen"
DE ASHKENAZIEM
De Poolse en Duitse Joden die zich aan het
einde van de 17e eeuw in Nederland ves
tigden (ook wel Ashkenazische Joden ge
noemd) waren gevlucht voor de vervolgin
gen die omstreeks 1615 in het Rijnland
uitbraken en voor de vervolgingen in Polen
van omstreeks 1650. Bij voorkeur trokken
deze vluchtelingen naar die steden waar
andere Joden zich reeds eerder hadden
mogen vestigen. Zo werden de nieuwe,
dikwijls berooide vluchtelingen, ook in ma
terieel opzicht geholpen door Portugese
Joden die tot een zekere welstand waren
gekomen.
Bekende vestigingsplaatsen waren
Amsterdam, Den Haag, Rotterdam en
Middelburg. Ook nadat de meeste
Portugezen waren vertrokken bleef hier in
Middelburg een groep Duits/Poolse vluch
telingen die in 1705 toestemming kregen
een eigen synagoge te bouwen. In hetzelf
de jaar kregen zij toestemming een eigen Tc
begraafplaats in te richten aan de ri
Walensingel te Middelburg, de enige van n
de vier Joodse begraafplaatsen van T
Walcheren die nu nog in gebruik is. De sy- c
nagoge mocht worden gebouwd mits c
deze vanaf de openbare weg niet te zien
was. In feite dus een schuilkerkje, of liever s
een schuilsynagoge. Het bijzondere van f
deze synagoge is dat deze sinds de bouw
nooit ingrijpend is veranderd en zo, samen I
met het Mikwa (het rituele bad), een kleine
Joodse enclave vormt in de Middelburgse
binnenstad. Een dergelijke "setting" uit die
periode wordt elders in Nederland
de omliggende landen niet gevonden.
en in
Tot in het begin van de oorlog heeft de sy
nagoge gefunctioneerd als middelpunt van
Joods leven in Zeeland, want de
Middelburgse synagoge was de hoofdsy
nagoge voor geheel Zeeland. In het begin
van de oorlog werd een gedeelte van de
inventaris in veiligheid gebracht. Daarna
werd het gebouw gebruikt als opslag
plaats voor in beslag genomen radiotoes
tellen totdat in 1944 een granaat de syna
goge ernstig beschadigde.
Oostkant van de syna
goge te Middelburg,
gebouwd 1705.
Gravure van ca 1780