SYNAGOGE MIDDELBURG
22
Toen na de oorlog slechts enkele Joden te
rugkeerden kon ae verwoeste synagoge
niet meer in gebruik worden genomen.
Toen door leegstand verder verval was op
getreden werd de synagoge in 1980 door
ae gemeente Middelburg geconserveerd.
Wellicht heeft men zich toen niet gereali
seerd om welk een uniek monument het
hier ging. De oudste synagoge buiten
Amsterdam. Wanneer men zich aat eerder
had gerealisserd zou de synagoge zeker
op de monumentenlijst geplaatst zijn, zoals
zovele gebouwen uit Middelburg.
Het poortje kreeg onlangs de oude tekst
weer terug. In Hebreeuwse letters staat bo
ven de poort: "Beit Hakenesset" (De syna
goge); daaronder "Shhf THLL Ipk". Deze
woorden vormen het jaartal. Daar in het
Hebreeuws iedere letter ook een cijfer aan
duidt heeft ook ieder woord een getals
waarde. Zo worden in opschriften dikwijls
bijbelwoorden gebruikt om een jaartal aan
te geven. "Shnt" betekent: in het jaar van.
"Lpk" staat voor de uitdrukking: volgens de
kleine jaartelling, d.w.z. de duizendtallen
van de Hebreeuwse jaartelling zijn wegge
laten. "THLL" is een werkwoordsvorm van
het werkwoord "loven". Het is de aanvoe
gende wijs: love. Dit woord is ontleend
aan de laatste woorden van het boek der
psalmen waar staat: "Al wat adem heeft
love den Heere". Dit woord heeft de vol
gende getalswaarde: T=400, H=5, L=30,
L=30. Tesamen 465, wordt dit het jaartal
5465 Anno Mundi volgens de
Hebreeuwse jaartelling, wat overeenkomt
met het jaar 1705 volgens de gebruikelij
ke jaartelling.
EEN STICHTING
Na een jaar van voorbereidende bespre
kingen werd in april 1987 de Stichting
Synagoge Middelburg opgericht. Een
stichting waarin Joden, Christenen en
Humanisten gezamenlijk trachten dit monu
ment voor de toekomst te bewaren. Zo kan
een uniek monument voor Middelburg en
Zeeland worden behouden en kan tegelij
kertijd een eigen tehuis worden gevonden
voor de weer langzaam groeiende Joodse
gemeenschap van Zeeland. Daarnaast wil
ae stichting de andere Joodse monumenten
van Zeeland, enkele historische begraaf
plaatsen, voor verval behoeden. Ook wil
de stichting door middel van kleine ten
toonstellingen en lezingen de Joodse in
breng in onze westerse cultuur voor het
voetlicht brengen. Deze culturele activitei
ten zijn slechts mogelijk door de medewer
king van het Joods Historisch Museum te
Amsterdam, en dankzij de steun van het
Opperrabinaat voor Nederland.
Middelburg heeft een rijke geschiedenis.
De abdij en het stadhuis, beiden uit de as
herrezen, getuigen van een rijk middel
eeuws Rooms leven. Ook het
Protestantisme heeft in Middelburg geschie
denis gemaakt. In Middelburg vestigden
zich Hugenoten die hier de eerste
Nederlands-Waalse gemeente stichtten.
Hun Franse namen leven nog voort op ge
heel Walcheren. Maar Middelburg was
ook een pleisterplaats voor Marranen en
een vluchthaven voor Ashkenaziem. Hier
werd Marco Perez geboren, die een van
de steunpilaren werd van Willem van
Oranje. Hier was de eerste rabbijn Jacob
Juda Templo Leon wiens beschrijving van
de Tempel van Salomo inspireerde tot de
bouw van de Portugese synagoge van
Amsterdam. Hier stierf Menasse Den Israel
nadat hij onderhandeld had met
Cromwell. Hier bouwden vluchtelingen uit
Polen hun eerste Medienesjoel-synagoge
buiten Amsterdam.
Met de restauratie van deze synagoge wil
len wij recht doen aan dit vergeten stukje
geschiedenis