MUSEUMCOLLECTIE
26
KOPEREN KRAAG- OF
SCHIJFKANDELAARS
W.P. IACOBS
In deze donkere dagen voor Kerstmis is het
wellicht zinvol eens na te gaan op welke,
in onze moderne ogen primitieve, wijze
men in voorbije tijden poogde de duister
nis te verdrijven. We zullen ons hierbij in
hoofdzaak beperken tot de in het
Nederlands binnenhuis aanwezige ambu
lante kandelaar en, zoals gebruikelijk, in
het bijzonder tot die welke in het Stedelijk
Museum Vlissingen te zien zijn. Zoals de ti
tel van dit artikeltje aangeeft gaat het om
kandelaars van koper of brons en hierdoor
moeten o.m. de van het zelfde materiaal
vervaardigde blakers en imposante kaar
senkronen buiten beschouwing blijven.
Ook kandelaars van aardewerk, porselein
en zilver (hiervan bestaan vooral in de
Lodewijkstijlen kostbare uitvoeringen) vallen
buiten ons bestek.
De naam kandelaar is afgeleid van het
Latijnse 'candelabrum', hetgeen kaarsdra
ger betekent. Kandelaars komen al voor in
de klassieke oudheid: zo gebruikten bijv.
de Romeinen in hun tempels marmeren
kandelaars van meer dan drie meter hoog
te, in huizen in Pompeii zijn bronzen kan
delaars aangetroffen. Uit de Romaanse en
Gothische stijlperiode zijn, in de
Maasvallei vervaardigde bronzen kerkkan-
delaars bewaard gebleven die als toppun
ten van gieterskunst moeten worden aange
merkt. Uit deze eeuwen stammen ook de
meer eenvoudige koperen en bronzen huis
kandelaars. Een greep uit hetgeen hiervan
overgebleven is: aier- en draakkandelaars,
penkandelaars, driekoningenkandelaars.
De kandelaars uit het Stedelijk museum zijn
gemaakt gedurende de Renaissance resp.
Barokperiode, d.w.z. in de 17e resp. 1 8e
eeuw. De twee kandelaars op afb.l zijn in
de 2e helft van de 17e eeuw in de
Zuidelijke of Noordelijke Nederlanden ge
goten. Die van afb.2 (afkomstig uit 't
Vliegend Hert) is een artefact uit het begin
van de 1 8e eeuw en Noord-Nederlands.
Bekijken we de afbeelding wat nauwkeuri
ger dan zien we van boven naar beneden
vier onderdelen: kaarshouder (hierin 2
openingen voor het verwijderen van de
kaars-resten), stam of schacht, vetvanger
Af. 1Stel koperen kande
laars, Noord- of Zuid-
Nederlands, 2e helft 17e
eeuw. Hoogte 25,5 cm,
diam. voet 1 2 cm. Collectie
Stedelijk Museum Vlissingen.