22 pende holle gleuven heeft geschoofd, ont staat een beeld dat inderdaad wat doet denken aan gevouwen of omgekruld per kament, aan een brief dus. Ook in de ons omringende landen geeft men dit paneel poëtische namen: "parchemin plié" (gevou wen perkament), "linen-fond-panel" (paneel van gevouwen linnen), "Faltwerk" (vouw werk). Algemeen wordt aangenomen dat het ont staan van het briefpaneel niets met opge kruld perkament te maken heeft, maar op technische gronden berust. Tot in de lóe eeuw wordt het hout doorgaans niet ge zaagd maar gekloofd, waardoor verschil in dikte ontstaat. Het dunste deel van het gekloofde paneel past zonder meer in de sponning van het raamwerk, maar de rest moet met beitel en schaaf worden bewerkt. In een aantal gevallen ontstaan zelfs pane len waarin de "brief" niet te herkennen is. We noemen als voorbeelden panelen met reliefs van bijbelse figuren en panelen met heraldische voorstellingen. Over het vaak voorkomende X-paneel hieronder meer. In de inleiding is al opgemerkt dat het Stedelijk Museum in het bezit is van een kist die slechts voor een deel uit de laatgo tische periode stamt (afb. 1Bekijken we- het voorbord, dit is de voorkant, dan ont dekken we drie authentieke X-panelen (rond 1500), de rest van de kist is van veel latere datum. Waarschijnlijk is een en ander, als hommage aan de middeleeuw se gotiek, in de 19e eeuw gereconstru eerd. Een reconstructie die mijns inziens voortvloeit uit de 19e eeuwse nostalgie naar oude bouwstijlen. Als we het originele deel van de Vlissingse kist, de drie X-panelen, wat nauwkeuriger onderzoeken dan blijkt dat de oude kisten maker naast de letter X ook gotische spits bogen en zelfs druiventrossen heeft aange bracht. Toch bestaat er nog een duidelijke verwantschap met het eerder geschetste "briefpaneel". Het X-paneel wordt toege past in Vlaanderen, het Rijnland en Engeland. Het ligt echter voor de hand te veronderstellen dat we in het museum met uit Vlaanderen afkomstige panelen te ma ken hebben. DE 17E EEUW Ook in de 17e eeuw blijft de kist als berg meubel in gebruik, zij het dat haar een veel minder dominante rol wordt toebe deeld. De Noord-Nederlandse 17e eeuw- se burger woont nu in stenen huizen in een politiek stabiel land. Voeg hierbij dat door de sterk toegenomen welvaart de vraag Afb. 1Laatgotische kist. Voorpanelen om 1500, rest 19e eeuws. Breedte 1,055 m, diepte 0,935 m, hoogte 0,655 m. Collectie Stedelijk Museum Vlissingen.

Tijdschriftenbank Zeeland

Den Spiegel | 1989 | | pagina 21