23
Christus overleden. Jezus moet dus enige jaren
daar weer voor geboren zijn. Derhalve was hij
in het jaar Onzes Heren (Anno Domini) 1aan
het vastgestelde begin van onze jaartelling, al
een jongetje van lagere school-leertijd.
Het ging de eerste Christenen echter niet om
het Jooase jongetje Jezus van Nazareth. Voor
deze mensen met hun oosterse en mystieke in
slag, was alleen van belang dat hij de Zoon
Gods was. Met het goddelijk zoonschap be
doelden zij de mensgeworden godheid, de
aardse manifestatie van de Allerhoogste. Hij
was het zichtbaar "beeld en gelijkenis" van
God, wat in de Griekse taal hetzelfde woord
is als de "ikoon" van God. Daarom legden zij
Christus' leven eerder allegorisch uit dan histo
risch.
Deze zinnebeeldige persoon Christus kreeg
dan ook een symbolische geboortedatum aan
gemeten: 6 januari. Rond die tijd worden de
aagen weer langer en is de natuur weer merk
baar op weg naar nieuw licht en leven. De
oosterse Christenen noemden die dag de
Theofanie, de Verschijning van God of van De
Goddelijke. Nu vierden de heidenen op 25
december het feest van de wedergeboorte van
het zonnelicht. Toen de Christenen in de vierde
eeuw de macht in het Romeise Rijk kregen, kon
den ze dat feest niet zomaar veronachtzamen.
En zo kwam de wat kunstmatige scheiding tus
sen Kerstmis en Driekoningen tot stand.
Maar de geschiedenis ging verder. Het bleek
dat de Romeinse kalender, ook wel de
Juliaanse genoemd naar Julius Caesar, onvolko
menheden bevatte. Het astronomische zonne
jaar is namelijk iets korter dan 365 1/4 dag.
Na verloop van enkele eeuwen was 21 de
cember niet meer de kortste dag, maar bijvoor
beeld 1 6 december en later 1 1 december. Er
waren te veel schrikkeljaren geweest. In 1582
besloot Paus Gregorius de kalender te hervor
men. Om weer op tijd te zijn sloeg hij op 4 ok
tober pardoes tien dagen over, en was het de
volgende dag 15 oktober. Er is dus in Rome
nooif een 10e oktober 1582 geweest. Men
noemt deze tijdrekening de Gregoriaanse ka
lender.
De Oosterse Orthodoxen waren echter niet be
reid om met de Paus mee te gaan. Want de
Paus was Katholiek en de oosterse kerken wa
ren al eeuwen lang afgescheiden van Rome.
Tot in deze eeuw hanteren de meeste
Orthodoxe kerken nog steeds de foutieve
Juliaanse tijdrekening. Het verschil is inmiddels
gestegen tot 1 3 dagen. Dit verklaart ook waar
om zelfs de Russische oktober-revolutie op 10
november gevierd wordt. Toen was het in
Rusland nog 25 oktober; maar sindsdien zijn
de Sovjets toch moderner geworden en heb
ben ondertussen de westerse tijdrekening over
genomen.
De Russische kerk echter nog niet. En de mees
te grote oosterse kerken niet. Met het gevolg
dat alle kerkelijke feestdagen, ook Pasen en
Pinksteren, op andere data vallen dan in het
westen. Toch hebben veel Orthodoxe kerklei
ders wel begrip voor de rekenfouten in de
Juliaanse kalander. Maar om daarvoor de ka
lender zomaar recht te zetten? De Oosters
Orthodoxe kerk staat rechtstreeks in de lijn van
de eerste Christenen. Het gaat niet om de we
tenschappelijke juistheid, maar om de theologi
sche traditie. En die wil dat we ons niet aan
passen aan de Katholieken. Dus blijft Kerstmis
na Nieuwjaar gevierd worden, zelfs al komen
op den duur de blaadjes al aan de bomen.
