NOTITIES OVER ONTSPANNING
ROND DE EEUWWISSELING
HERINNERINGEN VAN EEN VLISSINGER
De ontspanning voor de minder-bedeelden,
waartoe de meeste arbeiders van de Kon.
Maatschappij 'De Schelde' in Vlissingen kon
den worden gerekend, was in de jaren voor
de Eerste Wereldoorlog gering. In de arbei
dersgezinnen moesten alle touwtjes door de
moeder aan elkaar geknoopt worden. Vader
troostte zichzelf na zijn werktijd dikwijls in een
café. Om de Schelde-arbeiders te kunnen op
vangen ontstonden er bij de uitgangen van ae
afdelingen, de poorten genoemd, langzamer
hand volkscafé's.
in deze café's werden door de bazen dikwijls
de weeklonen uitbetaald. De caféhouder reken
de er al op door langs de toog kleine glaasjes
jenever tevoren gevuld op een rij te zetten, ge
makkelijk voor de pak. De uitbetaler dronk ook
graag een glaasje mee. Deze glaasjes zullen
meestal het hoogtepunt van de 'ontspanning'
na zeer lange werkdagen geweest zijn. De
verleidelijke jenever hiela daarbij de arbeiders
veel te lang in 'f café, en lang blijven kostte
geld, centen die bestemd waren voor het ge
zin. Deze wijze van uitbetalen kwam overigens
bij grote bedrijven met veel arbeiders ook el
ders in den lande vrij veel voor.
Moeder en kinderen zaten echter thuis op het
zaterdagse weekloon met smart te wachten.
De winkels sloten wel erg laat - tot tien uur 's
avonds - zodat het geld nog besteed kon wor
den, maar het weekloon was sterk afgeroomd.
De moeders van deze arbeidersgezinnen, vrou
wen met een groot verantwoordelijkheidsbesef
tegenover het gezin, moesten maar zien rond
tebomen.
Deze vrouwen probeerden bijverdiensten te
winnen door als werkvrouw te gaan werken.
Ze 'deden' thuis voor anderen de witte was, zij
vermaakten alle kinderkleren van de oudste kin
deren naar de jongeren. Ze breidden kousen
en sokken voor gezinsleden, twee rechts, twee
averechts. Voor de jongens en meisjes waren
dit dan lange zwarte kousen tot boven de knie.
Veel werk aus. En ze moesten altijd een paar
goede kousen, d.i. zonder stopsels in voorraad
hebben. Het eerste gat in de kous was niet al
tijd aan de voeten, maar op de kniel Bij het
buiten spelen vielen de kinderen het eerste een
gat in de kous op de knie.
In de jaren van grote armoede en verkeerd
loongebruik meest door drank-, rook- en pruim-
genot, groeide bij meer sociaal ingestelde bur
gers het begrip dat dit zo niet voort kon gaan.
Door een zekere mate van ondervoeding
kwam tuberculose sterk op. Voor de armsten
werd getracht d.m.v. schoolvoeding voor een
dubbeltje per maaltijd bij de Zandjesschool
door de Vereniging Hulp in Nood en later door
de gemeente wat bij te springen, maar het zet
te onvoldoende zoden aan ae dijk. De te lage
lonen waren afgestemd op de concurrentie tus
sen de scheepswerven in Nederland, waarbij
Vlissingen door de grote afstand van de natio
nale centra wellicht minder loon kon uitbetalen
dan de werven in Rotterdam en Amsterdam. Bij
de strijd om handhaving van de werkgelegen
heid moesten de arbeiders dus ook hun steentje
bijdragen.
Er ontstonden verenigingen voor drankbestrij
ding. Deze wezen ae arbeiders op het ver
gooien van hun aanzien tegenover hun gezin
nen en de gehele samenleving. Met o.m. zeer
sterk sprekende kleurentekeningen op aanplak
borden en zelfs met soortgelijke teksten op
briefkaarten trachtte deze groepen het fatale
van drankmisbruik bij te brengen. Het lukte
maar ten dele, doch de ogen werden geo
pend. Het voert te ver om dit nader uit te wer
ken.
