9
DEN SPIEGEL LITERAIR
AAFKE VERDONK-RODENHUIS
Het laatste halfjaar ben ik nogal aan het lezen
van reisbeschrijvingen geslagen. Het gaat
hierbij om het verslag van een reis. De schrij
ver, die de reiziger is, geeft bijzonderheden
van wat hij ziet, vertelt over gebeurtenissen of
eigen belevenissen. Het genre is al behoorlijk
oud: bekend zijn bijvoorbeeld de scheepsjour
nalen van Cerrit de Veer 11594) en Bontekoe
jl 618). Deze journalen bevatten zeer nauw
keurige beschrijvingen van vreemde landen en
ook van de mensen, dieren en begroeiing die
men daar aantrof. Deze journalen zijn wel
wat zakelijker dan de reisverslagen uit onze
tijd. Daarin wordt meer uiting gegeven aan
de emoties van de reiziger, de schrijver.
Zeker moet in dit verband gedacht worden
aan J. Slauerhoff, reiziger door zijn beroep als
scheepsarts. Uit zijn gedichten en proza komt
vooral de onrustige reiziger die hij was naar
voren. Heel sterk spreekt uit zijn werk de een
zaamheid, het niet te stillen verlangen in hem
dat nergens bevrediging vindt. De uiting van
dit melancholieke gevoel is belangrijker dan
een nauwkeurige beschrijving van waar de
reis heenvoert, al is de sfeer van de verschil
lende plaatsen die hij bezoekt wel zeer goed
herkenbaar.
Ook in wat latere jaren zijn verschillende lite
raire reisverslagen te vinden: Bertus Aafjes
'een voetreis naar Rome', Godfried Bomans
'wandelingen door Rome', Bert Schierbeek
'op reis door Spanje'. Gaan we naar de recen
te boeken op dit gebied dan valt op dat er de
laatste jaren heel wat naar Azië, naar China
is gereisd door journalisten en schrijvers. Een
paar zou ik willen noemen: Carolijn Visser met
'grijs china' en zeer recent 'buigend bamboe',
een verslag van een reis in de voetsporen van
Johan Nieuhof, gebaseerd op tekeningen en
dagboekfragmenten uit 1655 van deze Johan
Nieuhof, deelnemer aan een VOC-expeditie
naar China. Carolijn Visser schrijft exacte taal,
die heel goed bepaalde emoties doet overko
men.
Verder Adriaan van Dis met 'een barbaar in
china', een heel persoonlijk verslag van een
tocht langs de oude zijde-route. Uit Engelse/
Amerikaanse literatuur moet ook zeker Paul
Theroux worden genoemd, een overtuigd
treinreiziger, met 'the great railway bazaar - by
train through asia' en 'riding the iron rooster
- by train through China'. Schitterende boe
ken, waarin je Azië ruikt en de ongemakken
van het reizen onder primitieve omstandighe
den voelt.
In het Engelstalige literatuurgebied zijn toch
zeer boeiende vertellers te vinden op het ge
bied van reisverhalen. 'In patagonie' van
Bruce Chalwin, het verslag van een reis door
het zuiden van Zuid-Amerika is de moeite van
het lezen zeker waard. Een heel andere reis
beschrijft Bill Bryson in 'the lost convnent',
vertaald als 'het verloren convnent'. De
schrijver maakt met een oude auto van zijn
moeder een 'ontdekkingsreis' door het land
van zijn jeugd.
Een totaal ander reisverslag is het boek "zen
of de kunst van het motoronderhoud' van
Robert Pirsig, een verslag van een reis per mo
torfiets van een vader met zijn zoon. Naast
de werkelijke tocht is het een geestelijke reis.
De schrijver worstelt met de waarden in het le
ven en poogt inzicht te krijgen in zichzelf. Het
is een neeI gecompliceerd verhaal vol ooster
se en westerse filosofische beginselen. Het is
wel een fascinerend boek. Motoronderhoud
Ititel) staat voor het oplossen van problemen,
het Leven.
Terug naar het Nederlandse taalgebied moet
zeker aandacht worden besteed aan Lieve
Joris. Zij publiceert net als Carolijn Visser in
verschillende kranten en tijdschriften. Haar
boeken, o.a. 'de golf', gezien de situatie
daar heel interessant, en 'terug naar kongo'
zijn in duidelijke, heldere taal geschreven.
Heel recent is verschenen: 'de melancholieke
revolutie' over Hongarije. Eveneens heel
nieuw is het boek 'Het beloofde land' van
Adriaan van Dis, verslag van een reis naar
Zuid-Afrika.
Ik zou willen eindigen met een auteur die al
jaren reisverhalen schrijft van een hoog literair
gehalte, Cees Nooteboom. Ook van hem zijn
