17
EXPOSITIENIEUWS
ROTTERDAM, MUSEUM
BOYMANS-VAN BEUNINGEN
de archivisten zijn fraai bewerkte antieke
haardplaten geplaatst. De kamer van de archi
vist op de begane grond is ingericht met het
meubilair uit het voormalige gemeentehuis van
Souburg. Een dekenkist, die in het verleden als
opbergruimte in de ziekenzalen diende, staat
in een hoek te pronken terwijl op een andere
plaats een hoekkast is neergezet die tot het
oorspronkelijke meubilair van het Gasthuis be
hoorde. Tenslotte zal aan het eind van dit jaar
het 1 7e eeuwse poortje, dat als een van de
eerste voorwerpen uit het Gasthuis aan de mu
seumcollectie werd toegevoegd, nu als sierele-
ment worden teruggeplaatst.
EXPOSITIE 'PERSPECTIVEN'
Museum Boymans-van Beuningen exposeert
onder titel Perspectiven werk uit de 17e eeuw.
Waarom het schilderen van landschap, archi-
tektuur of bijvoorbeeld historisch tafereel in
perspectief in de 17e eeuw meer geld op
bracht, is de vraag. Dat Pieter Jansz.
Saenredam die perspectieven fraai schilder
de, concludeert Heieen Schoone:
Het is weer tijd om naar Boymans-Van
Beuningen te gaan voor een bijzondere ten
toonstelling. Er hangen 17e eeuwse architek-
tuurschilderijen met als onderwerp voorname
lijk kerken, van binnen en van buiten. Werk
van Saenredam, Houckgeest, Vredeman de
Vries en andere architektuurschilders uit de
Gouden Eeuw is slechts zelden tegelijk te
zien, omdat hun schilderijen zeer geliefd en
daardoor over de hele wereld verspreid zijn.
In die tijd werkten schilders nog veel op hou
ten panelen die slecht bestand zijn tegen
vocht en temperatuurschommelingen. Dat
maakt het samenbrengen van de schilderijen
extra moeilijk. De laatste grote tentoonstellin
gen met min of meer hetzelfde onderwerp
vonden plaats in het Centraal Museum, in
1953 en 1961.
De titel van deze tentoonstelling is Perspecti
ven, een naam die in de 17e eeuw werd ge
bruikt voor architektuurstukken, hoewel ook
veel andere taferelen met dezelfde naam wer
den aangeduid. De term 'perspectief' kan net
zo goed duiden op een landschap, een histo
risch tafereel of een nachtscene op een archi-
tektuurschilderij. Het is niet bekend waarom
perspectieven in de 17e eeuw ineens zo po
pulair werden, daarnaar kan achteraf alleen
nog geraden worden. In ieder geval waren
de kopers en verzamelaars van dit genre
meestal protestant en zeer welgesteld. De per
spectieven maakten een belangrijk deel uit
van hun roerende goederen en dus van hun
kapitaal. Het belang van de werken kan afge
meten worden naar de prijs ervan, die va
rieerde van f 15,30 tot f 27,90. Een land
schap uit de jaren 1650 bracht gemiddeld
f.5,60 op.
Tegenwoordig is iedereen gewend aan foto's
en ingewikkelde perspectivische tekeningen
en schilderijen, maar voor de tijdgenoten van
Saenredam c.s. moet het een bijzonder en
vreemd fenomeen zijn geweest. Ze zagen
voor het eerst een overtuigend geconstrueerd
beeld van een ruimte. Daarvoor waren techni
sche capaciteiten nodig die veel waardering
oogstten, net als de bekwaamheid in het schil
deren van nachtscenes, die heel moeilijk zijn
vanwege de schaduwval van kunstmatige
lichtbronnen. Een specialist op het gebied van
lijnperspectief was vaak ook een specialist in
schaduwval.
De Nederlandse 17e eeuwse kunsttheoreticus
Van Mander schrijft in zijn biografie van Hans
Vredeman de Vries hoe velen - onder wie de
Prins van Oranje en de Duitse keizer - bedro
gen werden door levensgrote 'perspectieven'
die De Vries maakte; men meent door de deur
te kunnen lopen waar geen deur is en ziet
een galerij waar geen galerij is. Ook zijn col
lega en eeuwgenoot Hoogsfraeten heeft het
over 'bedriegen', 'misleyden' en 'vertoveren'
Ze bespraken dan levensgrote illusionistische
schilderijen die nu niet meer bestaan. Bij de
schilderijen op deze tentoonstelling zal nie
mand denken door een echt raampje de kerk
