PERSPECTIEFSCHILDERS 18 Pieter Saenredam, Interieur van de Laurenskerk te Alkmaar. Paneel 54,5 x 43,5 cm. Getekend en geda teerd "Pieter Jansz. Saenredam 1661Collectie Museum Boymans - van Beuningen. binnen te kijken. Het gaat hier meer om diep tesuggestie dan om illusie. Saenredam werd al door zijn tijdgenoten be wonderd en erkend als schepper van het reële kerkinterieur. Hij was de vernieuwer van het genre. Vóór Saenredam interesseerden schil ders uit de Noordelijke Nederlanden zich nauwelijks voor kerkinterieurs. In het zuiden, met name in Antwerpen, voelde men zich er wel toe aangetrokken. Daar schilderden onder meer Peter Neeffs en Hendrick van Steenwijck de Oude en de Jonge in- en exterieurs van ker ken, stadspleinen, vreemde gebouwen en ver sierde zalen die niets met de werkelijkheid te maken hadden. Het waren meestal gefanta seerde taferelen, waarmee ze hun kennis van perspectivische constructies konden demonstre ren. Deze meesters vonden navolgelingen in het noorden, waaronder Dirck van Delen en Bartholomeus van Bassen. In hun voorstellingen lijkt de vloer vaak op te lopen, om zoveel mogelijk van het interieur en de inventaris te laten zien. De fantasiekerken schijnen vaak eindeloos groot en zijn rijk ge piilt orgels, kandelaars, kortom alles wat in een kerk thuishoort, maar veel overdadiger dan in decoreerd met trappen, galerijen, altaars, ele menten uit de klassieke architektuur, beschil derde plafonds en pijlers, beelden, fonteinen, WOi lige Nederland gewoon is. Tussen alle spullen door lopen priesters en burgers, honden, een processie en hier en daar een beenloze bede laar, of er wordt toevallig net een graf gedol ven voor een rijke burger. Alsof de schilder een goede fotograaf was, die de kerk vastlegt op het moment dat zich een heleboel volk ver zamelt. Hoe anders zijn de schilderijen van Saenredam en zijn navolgers. Hij hield zich aanvankelijk helemaal niet bezig met perspec tieven, maar schilderde planten, bloemen, ge zichten op steden en dorpen, boekillustraties en portretten. Waarschijnlijk is hij in de weten schap van het perspectief ingeleid door Jacob van Campen, de latere bouwmeester van Amsterdams stadhuis, nu Paleis op de Dam. Van Campen werd ook als schilder opgeleid, maar voelde zich toch meer tot het bouwbe drijf aangetrokken. Hij leerde Saenredam ken-

Tijdschriftenbank Zeeland

Den Spiegel | 1991 | | pagina 17