VRIJMETSELARIJ IN ZEELAND
DE KEERZIJDE VAN DE MEDAILLE VERLICHT
13
J.C. LAGENDIJK
De Vrijmetselaarsloge L'Astre de L'Orient te
Vlissingen bestaat formeel op 21 december
1992 tweehonderd jaar. Het bestuur en de le
den van de loge hebben de wens te kennen
gegeven dit feit op een feestelijke wijze te her
denken. Een van de onderdelen van de feest
viering moest een Gedenkboek zijn waarin de
geschiedenis van de afgelopen tweehonderd
jaar werd vastgelegd. In 1988 werd de sa
mensteller van dit werk door het bestuur bena
derd om in zijn functie van logebibliotheca-
ris/archivaris een poging te doen deze wens
te realiseren.
Als amateur-historicus ben ik met enthousiasme
maar onbekend met wat me te wachten stond
op zoek gegaan naar de bronnen. Het oude
Loge-archief is in de oorlogsjaren verdwenen
en het huidige beslaat slechts de periode vanaf
1945. In het verleden is de geschiedenis van
de Loge te Vlissingen en van andere plaatsen
in Zeeland nooit in boekvorm vastgelegd, zo
dat op een breed terrein onderzoek moest wor
den gedaan.
De belangrijkste bron bleek het Orde-archief te
Den Haag te zijn. Daarnaast werd onderzoek
gedaan in de provinciale en gemeentelijke ar
chieven. Alle Maconnieke Jaarboekjes en an
dere publikaties van het Hoofdbestuur werden
doorgenomen. Sporen naar Engeland, Schot
land, België en Frankrijk werden gevolgd, uiter
aard niet altijd met succes. Belangrijke infor
matie werd via Belgische broeders verkregen
met betrekking tot de 'Hoogere Graaden' en
"Het Beeren-Collegie'. In 1989 werd door de
Haagse broeder N. Groenewegen van de
loge 'De Vlammende Ster' (nr. 169] een map
geschonken waarin zich de vroegste Wetten
en Reglementen, ledenlijsten en het 'Stamboek'
van de Loge bevonden. Deze map was een st
ukje privé-archief van de oprichter Mr.
Abraham van Doorn en is van onschatbare
waarde gebleken voor het beschrijven van de
vroegste geschiedenis van de Vlissingse loge
L'Astre de L'Orient.
Onder het speurwerk groeide het besef bij de
samensteller dat het van historisch belang zou
zijn om het gedenkboek in een wat breder ka
der te plaatsen dan alleen de gemeente Vlis
singen. Het belang van de Loge reikte immers
vooral in de Franse tijd verder dan de ge
meentegrenzen en zelfs de provinciegrenzen.
Ook de rol van de Vlissingse loge 'De Zon' en
de functie die de oprichters Adriaan van Doorn
Geene en Abraham van Doorn voor de loges
'La Compagnie Durable' te Middelburg, 'De
Ster in het Oosten' te Zierikzee en 'De
Opgaande Ster' te Goes hadden, rechtvaardi
gen een Zeeuws kader.
Tenslotte wil ik opmerken dat dit gedenkboek
ook zijn beperkingen kent. Er kon niet gestreefd
worden naar een gedetailleerd en volledig
geschiedkundig onderzoek naar de Zeeuwse
Vrijmetselaarsloges; er is slechts gepoogd een
globaal beeld te schetsen van alle tot nu toe
bekende loges in de Provincie Zeeland, met
daarnaast een uitgebreidere beschrijving van
de Vlissingse loges. Wellicht vinden meer pro
fessionele historici in het hierbij aangereikte
materiaal aanleiding verder onderzoek naar de
Vrijmetselaarij in Zeeland te verrichten.
IETS OVER DE GESCHIEDENIS
DER VRIJMETSELARIJ
De officiële Vrijmetselarij, werkend onder het
Grootoosten der Nederlanden, is oorspronke
lijk uit Engeland afkomstig. Daar werd door
vier Londense loges het besluit genomen een
gezamenlijke loge te houden ter viering van het
feest van Johannes de Doper op 24 juni 1717.
Het doel is meer samenwerking en uitbreiding
van de onderlinge contacten. Dit leidde weer