VIER EEUWEN
TULPEN IN
NEDERLAND
22
Toen de tulp werd ingevoerd was
deze voor Nederlanders een puur
exotische bloem, die vanwege naar
curiositeit werd afgebeeld op tegels,
schilderijen, tapijten en zilverwerk. In
1994 is het 400 jaar geleden dat de
eerste tulpebollen ons land bereikten.
Met tal van tentoonstellingen en
andere aktiviteiten wordt dat feit her
dacht.
De tulp komt van oorsprong uit Turkije. Het
Turkse woord voor tulp is lale, maar vanwege de
gelijkenis met de destijds gedragen tulband
(Turks: tulipan) raakte het woord tulp ingebur
gerd. De prachtlievende Osmaanse sultans
waren verzot op tulpen. Ahmed III (1703-1730)
spande de kropon. Zijn grootvizier met de veel
zeggende bijnaam 'Lalizare' (tulpenliefhebber)
organiseerde in de bloeitijd enorme tuinfeesten.
Duizenden tulpen werden in vazen opgesteld in
de tuinen van het Topkapipaleis. TRussen de
bomen hingen kooien met nachtegalen.
Kristallen bolTen gevuld met kleurige vloeistoffen
weerkaatsten hef licht van de olielampen. Er
werden sorbets geserveerd, gekoeld met
sneeuw die met muilezels uit de bergen was
gehaald, er werd gedanst en gemusiceerd en
de feesten eindigden met een boottovjt op de
Gouden Hoorn, opgeluisterd met vuurwerk.
De eerste Hollandse tulpen groeiden tegen het
eind van de 16e eeuw in de Leidse Hortus. Prof.
Carolus Clusius had via zijn vriend, de Vlaamse
edelman en gezant aan het Turkse hof, Ogier
Ghislain de Busbecq, enkele bollen gekregen
die hij uit puur wetenschappelijke belangstelling
koesterde in zijn botanische tuin in Leiden.
De opmerkelijke bloemen trokken de aandacht
van meer commercieel ingestelde lieden. Tegen
de zin van Clusius werd de tulp handelswaar.
De allerrijksten pronkten weldra met de nieuwste
soorten tulpen. De Delftse aardewerkfabrikanten
haakten in op de trend en ontwierpen speciale
tulpenvazen. Er werden duizenden guldens
betaald voor een enkele bol. Bollen die bnloe-
men met meerdere kleuren voortbrachten waren
het kostbaarst. Kunstenaars zoals Judith Leyster
en Maria Sibylla Merian maakten afbeeldingen
van de mooisie soorten. Men raakte helemaal in
extase wanneer een tulp tot bloei kwam die in
elkaar overlopende, gebroken kleuren vertoon
de. De kwekers hadden nog geen notie dat
deze kleurenpracht ontstond doordat de bol was
aangetast door een virus.
In de loop van de 19e en 20ste eeuw groeide
de tulp uit tot een belangrijk Nederlands export
artikel. De geestgronden achterv de duinen, met
name tussen Haarlem en Leiden, bleken bij uit
stek geschikt voor de bollen. Wetenschappelijk
onderzoek bracht kennis over kruisen en verede
len, met als gevolg een aanhoudende stroom
van nieuwe variëteiten. Vreemdelingen keken
hun ogen uit bij het zien van de uitgestrekte kleu
rige velden in de bloeitijd en de tulp werd het
beeldmerk bij uitstek voor het toerisme.
In hetjapanse Holland Village bij Nagasaki kon
men niet achter blijven. Hier werden tussen de
kopieën op ware grootte van Hollandse huizen
en molens complete tulpenvelden aangelegd.
Anders dan in Nederland waar de tulpen, zodra
ze in volle bloei staan worden 'geknopt' om
zo'n sterk mogelijke bol te krijgen, probeert men
in Japan de tulpen zo lang mogelijk in bloei te
houden. Daarna worden ze een of twee keer
vervangen door elders in potjes gekweekte
exemplaren.
Ondanks de bezwaren van het milieusyndicaat
dat de Hollandse tulpenteelt niet milieuvriendelijk
genoeg is, breiden de bollenvelden zich nog
steeds uit. Nu de oude bollenstreek in de
Randstad wordt ingesloten door oprukkende
woningbouw, en elders de boeren door quote
ring van de zuivel omzien naar andere gewas
sen, worden in de kop van Noord-Holland wei
landen opengescheurd en veranderd in bollen-
gronden. In West-Friesland groeien op dit
moment al meer bollen dan tussen Haarlem en
Leiden.
DEN SPIEGEL
