Walvisvangst - Ets 2e helft 17e eeuw. Maritiem Museum Prins Hendrik. Foto; archief VNLS
vaart, eerst bij Noorwegen en IJsland, daar
na ook bij New Foundland.
Door hun ervaring werden de Basken later
de leermeesters van de Britten, Neder
landers en Denen toen deze zich in het begin
van de 17e eeuw weer op de walvisvangst
gingen toeleggen, ditmaal bij Spitsbergen.
Toen die vangst zich bij Spitsbergen ontwik
kelde schijnen de Basken de omgeving van
New Foundland te hebben verlaten om ook
in de wateren bij Spitsbergen te gaan jagen.
De Engelsen hadden daar in 1610 voet aan
wal gezet, het eerste Baskische walvisschip
kwam daar in 1612 aan en had een Engelse
loods, Nicholas Woodcock genaamd, aan
boord. Spitsbergen was in 1596 bij de derde
Nederlandse ontdekkingsreis, met Willem
Barentsz als navigator, ontdekt. Zoals
bekend hadden die reizen tot doel de noord
oostelijke doorvaart door de Noordelijke
IJszee naar de Stille Zuidzee te vinden. Het
zou evenwel tot 1879 duren voordat voor het
eerst Nordenskjöld er in slaagde die barre
reis tot een goed einde te brengen, een reis
waarvan Mercator zo'n drie eeuwen voor
dien had verondersteld dat hij eenvoudig en
kort zou zijn. Tijdens die reizen van
Barentsz, van Heemskerck en de Rijp wer
den veel robben, walrussen en walvissen
waargenomen, wat bij terugkeer in Holland
gemeld werd.
Door de Britten was in 1553 "The Muscovy
Company" opgericht met als doel uitbrei
ding van handel en scheepvaart op Noord-
Europa en Rusland. Deze Muscovy
Company was ook op de hoogte van de aan
wezigheid van veel walvissen in de noorde
lijke wateren en waarop door de Basken al
geruime tijd bij Noord-Noorwegen werd
gejaagd. In 1576 ontving die Company het
koninklijk octrooi voor de walvisvangst en
het traankoken in alle zeeën op het noorde
lijk halfrond. Zo'n octrooi werd door een
overheid voor een bepaalde periode verleend
en was het monopolierecht tot het handel
drijven op een bepaald gebied. Na de ont
dekking van Spitsbergen door de
Nederlanders in 1596 heeft de Muscovy
Company daar in 1611 haar hoofdbedrijf
voor de vangst van walvissen, walrussen
robben gevestigd. Aangemoedigd door het
succes van de Britten bij Spitsbergen vorm
den enige Amsterdamse kooplieden een
compagnie om daar ook op de walvisvangst
te gaan. Van Tweenhuysen geldt als de ini
tiatiefnemer van de Nederlandse walvis
vaart. Zijn compagnie zond in 1612 even
eens een schip naar Spitsbergen met de
Engelsman Allan Sallowes als loods. Deze
Sallowes had de Muscovy Company jaren
lang in de IJszee gediend. Zijn dienst als
loods op een Nederlands schip was niet zon-
Den Spiegel, juli 1996
15
