trok. Hij dineerde die avond genoeglijk met
zijn maitresse Lady Castlemaine en vond
vertier in het jagen op, zoals Pepys het
noemt, 'een arme mot'.
Vanwege verlopend getij en de grote risico's
verbonden aan het verder opvaren van de
van vele ondiepten en bochten voorziene
Medway, besluiten de Nederlanders op 24
juni al de terugtocht te aanvaarden. Daarna
is de grootste schrik in Engeland spoedig
voorbij. Hoewel achteraf door sommigen
twijfels worden geuit of de Engelsen niet
veel groter schade had kunnen worden toe
gebracht dan was gebeurd, maakt het suc
ces van de Tocht naar Chatham toch bij
vriend en vijand een enorme indruk. Acht
grote Engelse oorlogsschepen ter waarde
van honderdduizenden Ponden waren vero
verd of verbrand, ten koste van slechts der
tig man en enkele branders aan
Nederlandse zijde.
Op 6 juli schrijven de Staten-Generaal een
openbare dank- en bededag uit. 's Avonds
worden overal in den lande grote vreugde
vuren ontstoken met behulp van teertonnen
en fakkels. De aankomst van de buitge
maakte Engelse schepen op de Maas is
eveneens een feestelijk gebeuren, waar dui
zenden mensen naar komen kijken. De aan
voerders van de expeditie, De Ruyter, luite
nant-admiraal Willem Joseph van Ghent en
de vertegenwoordiger van de Staten-
Generaal Cornelis de Witt, ontvangen van
de Staten-Generaal een speciale dankbrief
en van de Staten van Holland tijdens een
eremaaltijd een prachtig versierde gouden
beker. Ten slotte wordt ook het uiteindelijke
doel waartoe de tocht was ondernomen
bereikt: op 31 juli kan met de hevig
geschrokken Engelsen te Breda een relatief
gunstige vrede worden gesloten.
In talrijke gedichten roemt men de Tocht
naar Chatham in die tijd. De auteurs daar
van schrijven De Ruyter geheel in overeen
stemming met de communis opinio het
merendeel van de eer toe. Een titel als de
'Zeeleeuw op den Teems' zegt genoeg. De
Ruyters naam is definitief gemaakt.
Wat deed De Ruyter zelf eigenlijk op die
gedenkwaardige 22e juni, zo zal de lezer
zich afvragen? Het antwoord op die vraag is
eenvoudig, doch tamelijk onthutsend. Hij
was niet aanwezig bij de acties op die dag
verricht! Pas omstreeks zes uur 's avonds
arriveerde hij met een sloep uit de vloot op
de Theems bij het strijdtoneel en alleen de
volgende dag kon hij leiding geven aan de
actie op de Medway. Een nieuwe vondst is
dat overigens bepaald niet: de marinehisto
ricus J.C. de Jonge merkte het al op in zijn
standaardwerk over de Nederlandse mari
negeschiedenis uit het midden van de 19e
eeuw. Hij herriep daarmee de voorstelling
van zaken die Gerard Brandt, De Ruyters
eerste en voornaamste biograaf, in 1687 had
gegeven.
Desondanks is het verhaal over De Ruyters
optreden aan het spits van de vloot op 22
juni 1667 een taaie mythe gebleken. Tot op
de dag van vandaag zal vrijwel iedereen de
Tocht naar Chatham als De Ruyters belang
rijkste wapenfeit noemen en daarbij denken
aan een voorname rol van de luitenant
admiraal bij de gebeurtenissen rond de vero
vering van de 'Royal Charles'. In de nieuwe
biografie van Michiel de Ruyter wordt op
A
Touw slagerswiel Foto: A. van Wijngen
Den Spiegel, juli 1996
3
