Van de Phoenix, de Cycloop en de Sambre.
J.F. Schütz als documentalist.
f
J.H.F. Schwartz
Tijdens de tentoonstelling 'De Zomer van Schütz' in het Stedelijk Museum zijn
momenteel drie schilderijen van marineschepen te zien die J.F. Schütz schilderde
in opdracht van twee Vlissingse marineofficieren. Zij zagen graag een waarheids
getrouwe afbeelding van een belangrijk schip uit hun militaire carrière aan de
muur hangen. Daarom zien we in deze drie schilderijen vooral het beeld van de
opdrachtgevers, de kunstenaar fungeerde hier eerder als documentalist. Door
onderzoek naar de levensloop van de opdrachtgevers en de afgebeelde schepen kon,
in tegenstelling tot vrijwel alle andere werken van de familie Schütz, meer achter
haald worden over de schepen en de omstandigheden waarin de schilder hen vast
legde.
In het achterste deel van een zaal van het
Stedelijk Museum wordt de bezoeker op een
tekstbord aangesproken door luitenant-ter-
zee le klasse Herman Dirk Slegt. Hij vertelt
dat hij op bezoek is geweest bij Jan Frederik
Schütz om hem opdracht te geven tot het
schilderen van twee voor hem indrukwek
kende gebeurtenissen uit zijn loopbaan. In
1848 was hij betrokken bij een aanval van
het raderstoomschip Phoenix op zeerovers in
de Indische wateren, in 1855 verdronk hij
bijna bij de stranding van het raderstoom
schip Cycloop op het strand van Zandvoort.
Een andere opdrachtgever, kapitein-ter-zee
Willem Adriaan de Gelder, liet een minder
heldhaftig tafereel vastleggen. Als comman
dant van het in Vlissingen gestationeerde
wachtschip Sambre liet hij Schütz een schil
derij maken van zijn schip, rustig ten anker
liggend op de rede van Vlissingen. Op beide
opdrachtgevers en de drie schilderijen wordt
in dit artikel nader ingegaan.
Herman Dirk Slegt (1820-1890)
Slegt werd geboren op 10 juli 1820 te
Middelburg en was de oudste zoon van
Jacobus Slegt, griffier van Provinciale
Staten van Zeeland, en van Maria de Kanter,
beiden afkomstig uit Zierikzee. Hij kreeg
zijn opleiding aan het Koninklijk Instituut
voor de Marine te Medemblik. In 1843, op
één van zijn eerste reizen, vocht hij als adel
borst ter zee le klasse op Zr. Ms. stoomoor-
logsschip Phoenix tegen Maleise zeerovers.
Na terugkeer in Nederland werd de inmid
dels tot luitenant-ter-zee 2e klasse opge
klommen Slegt geplaatst aan boord van Zr.
Ms. raderstoomschip Cycloop, dat in de
nieuwjaarsnacht van 1855 strandde op de
kust bij Zandvoort. Onder zijn toezicht werd
het schip in een vijf maanden durende ber
gingsoperatie vlotgebracht. Kort daarop
werd hij bevorderd tot luitenant-ter-zee le
klasse. In 1858, drie jaar na de stranding
van de Cycloop, liet hij Schütz deze gebeur
tenis vastleggen. Pas een jaar voor hij in
1870 als kapitein-luitenant-ter-zee met pen
sioen ging, liet hij hem ook het gevecht van
de Phoenix uit 1843 schilderen. Beide
r' ■*-
H.D. Slegt, oktober 1887. (Rijksarchief in
Zeeland, Zelandia lllustrata van het Zeeuws
Genootschap, cat.nrTV 154-123)
Den Spiegel, oktober 1998
19
