eer dat al het volk de bagage en artillerie
met de Gierbrug was overgezet. Des 's an
deren daags, 's morgens ten 6 uuren was
de laaste transport op de Gierbrug. Het
Pruijsisch leger marcheerde in 13 colonnen,
1 langs de Waaldijk op Gorcum, 1 tusschen
de Waal en Rhijn, en 1 door de Veluwe op
Haarden de twee laaste colonnen waren
door Arnhem gepasseert, het Pruijsisch le
ger was der vrijje passage Gelderlanden,
het Sticht door de resp[ectiv]e Staten geac
cordeerd.'
Hij stopt met schrijven, vermoedelijk is er
een en ander aanschouwd maar van note
ren is het niet gekomen. De beide broers
maakten wei een historische gebeurtenis
mee: De opmars van de Pruisen die voor de
overwinning van Oranje zou zorgen. Op
16 september hebben alle patriottische mi
litairen de stad Cltrecht verlaten samen met
vele mensen (voornamelijk patriotten):
'...hoe doorzigtig, hoe verstandig ook, door
een aangejaagde vrees en schrik waren zij
ijlings uijt de stad gevloden, na Holland.
Terstond 's morgens ten 8 uuren kwam er
militaire bezetting uijt het campement van
Zeijst en aan de Bilt in de stad Utrecht mar-
cheeren, besettede de poorten forten
andere wagten. Voor dit aller onverwagts
en heuchelijk evenement kreegen wij te
Nijmegen reeds zondags 's avonds tijding,
t'welk wij niet vast geloven konden en om
die reeden deeden wij een visite bij den
H[ee]r Burg[emeeste]r van Lgnden die ons
de tijdinge confirmeerde.
De thuiskomst
Zij zetten die maandag, 17 september,
koers naar Utrecht. Althans dat proberen
ze, want ze kunnen geen rijtuig vinden, en
ook de volgende dag lukt het niet.
Uiteindelijk besluiten ze om met de post
wagen naar Arnhem te rijden en daar een
rijtuig te huren naar Utrecht. Helaas wil dit
ook niet geheel lukken want dit rijtuig kan
hen slechts tot aan Amerongen brengen
waar ze vermoeid hun intrek nemen in het
bekende Roode Hart. Die nacht trekken
Pruisische en Prinselijke troepen naar de
steden die onder het 'juk der patriotten'
staan. Het Oranjehuis zegeviert en stuk
voor stuk kleuren de Nederlanden weer
oranje. David Johan noteert aan het einde
van zijn drie maanden durend journaal:
'Woensdag 19 september vroegtijdig afrij
dende arriveerden wij circa 10 uuren te
Utrecht in volmaakte welstand na een ab
sentie van ontrent 7 maanden, onse broeder
en susters en goede vrienden mede in een
volmaakte welstand ontmoetende.
De broers zijn veilig thuisgekomen
En op 20 september keert ook Willem V
met zijn eega Wilhelmina van Pruisen naar
huis. In grote triomf wordt hij Den Haag
binnengehaald. Het is een relatieve rust,
want het blijft rommelen in de Neder
landen. In 1795 vlucht hij opnieuw maar
ditmaal naar Engeland, op de loop voor
'die kale Fransen.'
Reisverslag:
Utrechts Archief, Collectie Martens van Sevenhoven
(toegang 1002), inv.no. 390
Bronnen:
Wijnen, H.A. van, 'Vorst Willem, het is alles uw
schuld!' Oranje en de ondergang uan de Republiek
bij de omwentelingen, Amsterdam 1987
Dijk, F. van, Goes in de patriottentijd, Zaltbommel
1969 (Overdruk uit: Spiegel der Historie jaargang 4,
no. 2 en 3)
Rek, J. de, Prinsen, Patriciërs en Patriotten, Baarn
1967
- Colenbrander, dr. H.T., De Patriottentijd, hoofdzake
lijk naar buitenlandsche bescheiden, deel III (1786-
1787), 's-Gravenhage 1899
- Peters, C.H.J., Vlissingen in de Patriottentijd 1780-
1787, Vlissingen 1987
- Geyl, dr. P., De Patriottenbeweging 1780-1787
(Patria), Amsterdam 1947
Een trekschuit uoor koningen, de barge tussen Gent
en Brugge, uitgegeven door het Bijlokemuseum te
Gent, Gent 1993
- Staring, W.H.C., Maten, gewichten en munten,
Arnhem 1980
Juli 2003
23
