De trots van Zeeland
HESTHER VAN DEN ÜONK
Deze zomer is van 29 mei tot en met
12 september in het Zeeuws Museum
te Middelburg de tentoonstelling Geweven
geschiedenis, Zeeuwse wandtapijten
1593-1604 te zien.
Middelpunt in deze tentoonstelling zijn
drie wandtapijten met voorstellingen van
de Zeeuwse zeeslagen; zij vormen
de trots van Zeeland.
In naam van Oranje
De zeeslagen speelden zich af tijdens de
Tachtigjarige Oorlog (1568-1648). Zeeland
was één van de zeventien gewesten der
Nederlanden. Het behoorde tot het grote
Habsburgse rijk van de katholieke Spaanse
koning Filips II (1527-1598). Het rijk was
te groot om vanuit Spanje bestuurd te wor
den daarom stuurde Filips II in 1566, kort
na de beeldenstorm, de hertog van Alva
(1507/8-1582) naar Brussel. Alva werd de
nieuwe landvoogd van de Lage Landen en
hij kreeg meteen te maken met een op
stand. Willem van Oranje (1533-1584),
stadhouder van Zeeland, Utrecht en
Holland, werd de leider van de grote op
stand tegen de Spanjaarden. De aanhan
gers van de Prins van Oranje waren op
standelingen, vrijbuiters en kapers en
werden ook watergeuzen genoemd.
De Zeeuwse stromen
In het waterrijke Zeeland speelde de strijd
tegen de Spaanse overheerser zich voorna
melijk af op het water. De schepen van de
Zeeuwse watergeuzen hadden een groot
voordeel omdat ze weinig diepgang had
den. Daarnaast kenden de watergeuzen de
Zeeuwse wateren met de verraderlijke
zandbanken en sterke stromingen goed.
Zeeland, maar vooral Walcheren, was stra
tegisch van groot belang. Wie Walcheren in
handen had, beheerste de toegang tot
Antwerpen en controleerde de handel op
deze belangrijke handelsstad. Alva noemde
het eiland de sleutel tot de Nederlanden.
Geen wonder dat het begin van de strijd
zich hierop concentreerde.
Het was een grote tegenvaller voor de
Spaanse koning toen in 1572 de steden
Vlissingen en Veere de zijde van de Prins
van Oranje kozen. Vrijwel iedereen kent het
vers: 'Op 1 april verloor Alva zijn bril (Den
BrielVeel minder bekend is het vervolg
hierop: 'Op apriiletje zes verloor Alva zijn
fles (Vlissingen)'. Filips II deed er alles aan
om de stad Middelburg in Spaanse handen
te houden.
Tot deze fase in de Zeeuwse vrijheidsstrijd
behoren de op de wandtapijten afgebeelde
gevechten bij Rammekens en Den Haak,
met als glorieuze finale de slag bij Bergen
op Zoom in januari 1574. Enkele weken la
ter volgt de overgave van Middelburg aan
Oranje.
Er brak een periode van rust aan. Met
Pinksteren 1573 werd echter een verras
singsaanval op Lillo uitgevoerd. De ge
vechten bij Zierikzee markeren de tweede
fase in de Zeeuwse strijd. Ruim negen
maanden is op de Oosterschelde en de ri
vier de Gouwe gevochten. Van oktober
1575 tot de zomer van 1576 belegerden de
Spanjaarden Zierikzee. De stad was nog in
handen van de watergeuzen. Als Zierikzee
uiteindelijk valt is dat maar voor korte duur.
In het najaar van 1576 was de stad weer
bevrijd van zijn Spaanse overheerser.
Een 'Camer tapijten'
Twintig jaar na de gevechten op de Zeeuw
se stromen besloten de Staten van Zeeland
tot het laten maken van een wandtapijt. Het
onderwerp werd de glorieuze slag bij
Bergen op Zoom. Het was een belangrijk en
historisch moment uit de Zeeuwse vrij
heidsstrijd tegen de Spaanse overheersing.
4
Den Spiegel