Tegenwoordig is het als museumschip te
bezichtigen in Rotterdam. Daarnaast ligt
een van de drie kustverdedigingschepen
van het type Brinio. Deze pantserboten wa
ren in 1914-1915 in dienst gesteld. Het
laatste schip uit het rijtje is het pantser
schip De Ruyter. Het schip uit 1901 werd in
1924 uit de sterkte van de Koninklijke
Marine afgevoerd.
Tussen 1917 en 1923 werden drie onder
zeeboten van de K VlII-klasse (de K VIII,
K IX en de K X) in Vlissingen gebouwd. Er
vanuit gaande dat de schoolplaat in 1922 is
vervaardigd, moet de afgebeelde onderzee
boot de K VIM zijn. Deze boot werd op 28
maart 1922 te water gelaten en op 15 sep
tember van hetzelfde jaar in dienst gesteld.
De K IX en K X werden pas één jaar later te
water gelaten. De houten loodsen van de
Schelde op de voorgrond zijn gebouwd in
1917 en in 1938 weer afgebroken. Uiter
aard is er nog veel meer verdwenen sinds
Dijkstra de plaat in 1922 schilderde. Om
slechts enkele veranderingen te noemen: in
1931 werd de nieuwe buitenhaven geo
pend. Het oorlogsgeweld verwoestte het
station (1940) en de op de achtergrond
zichtbare molen van het dorp Ritthem
(1944).
Wanneer de schoolplaten Aan de Wester-
schelde en Een Zeehaven Vlissingen met
elkaar vergeleken worden, dan moet worden
geconstateerd dat de plaat van Noordhoff
in artistiek opzicht van een hogere kwaliteit
is. Voor de plaat van Wolters pleit echter
dat deze weer veel beter voorziet in de
didactische behoefte. Op de afbeelding van
Dijkstra is veel meer te zien waardoor het
kinderen meer aanspreekt en het de docent
meer stof tot vertellen biedt. Dit verschil in
benadering, de artistieke of de didactische,
kenmerkt de platenseries van Noordhoff en
Wolters. Indertijd werden de platen van
Wolters daarom beter verkocht aan de
scholen, terwijl tegenwoordig bij de verza
melaars de zeldzamere schoolplaten van
Noordhoff doorgaans meer in trek zijn.
Afbeeldingen
Collectie T. van Gent
Bronnen
- Burgers, J., Helden aan de wand. Historische
schoolplaten (Haarlem 1979)
- Hallema, A., 'Hendrik Jan van Lummel. 1815-19
november-1965. een geboren onderwijzer, die zijn
tijd vèr vooruit was', in: Pedagogische Studiën
(1965) 550-559
Jalhay, P.C. en J.J.A. Wijn, Ik nader ongezien! De
onderzeeboten uan de Koninklijke Marine (Amster
dam 1997)
Kwast, B.A., Nederland in woord en beeld. Een zee-
hauen-Vlissingen (Groningen z.j.)
Niemeijer, J.A., J.H. Isings. Historieschilder en il
lustrator (Kampen 2000)
Platier-van Engeland, M., 'Van den Storm in de
Stilte' De Zeeuwse schildersfamilie Schütz (1817-
1933) (Middelburg 1998)
Raven, G.J.A, van (red.), De kroon op het anker. 175
jaar Koninklijke Marine (Amsterdam 1988)
Schepman, J.T.H.C., 'Een zeehaven Vlissingen', in:
Den Spiegel nr. 1 (1993) 9-10
- Schuiling, R. en J.M. de Feijter, Nederlandsche land
schappen. Handleiding bij de aardrijkskundige
wandplaten uan Nederland. Deel V. aan de Wester-
schelde (Groningen 1913)
Schuring H. en F. van den Beemt en T. van Ruiten
(red.). Veranderend landschap. Opnieuw op reis met
oude schoolplaten (Assen 1992)
Wal. M. van der, W. Koops en K. van der Ploeg,
Johan Dijkstra 1896-1978 (Zwolle 1996)
Willems, H.W.G.M., 'Het hangt aan de muur en
sticht. Beschavingsidealen in de negentiende eeuw
en de schoolplaten van Hendrik Jan van Lummel',
in: De negentiende eeuw 1996) 185-191
Januari 2005
