Scheepsjournalen
Het beroemdste journaal is dat van Willem
Ysbrandts Bontekoe uit 1646, Journael
ofte Gedenckwaerdige Beschrijving uan de
O.l. Reyse. Vader Willem Ysbrandt was
schipper op de Bontekoe, een vrachtvaar
der, vandaar deze toevoeging aan de naam.
Willem Ysbrandts Bontekoe was schipper
bij de VOC op de Nieuw Hoorn. Dit schip
vloog de lucht in. Naast Bontekoe wisten
72 mannen zich in veiligheid te brengen.
Johan Fabricius maakte de drie scheeps
jongens Hajo, Padde en Rolf onsterfelijk in
zijn in 1924 verschenen boek De scheeps
jongens uan Bontekoe.
Fabricius verweeft in dit boek fictie en ver
beelding met elkaar. Hij gaat uit van de fei
ten en laat zijn verbeelding werken. De
scheepsjongens zijn verzonnen, maar de
reis heeft werkelijk plaatsgevonden en
komt overeen met het jeugdboek.
Fabricius was zelf een reiziger, naast schrij
ver, acteur, kostuumontwerper. Hij schreef
veel boeken, een klein gedeelte voor kin
deren Het verhaal van schipper Bontekoe is
opnieuw hertaald in 2001 door Thomas
Rosenboom: Het journaal van Bontekoe.
Het is een boeiend verhaal met een goede
inleiding.
Een ander bekend scheepsjournaal is dat
van scheepsarts Gerrit de Veer. Hij schreef:
Van drie Seylagien, ter werelt noyt soo
vreemt gehoort. Het derde van deze verha
len gaat over de overwintering op Nova
Zembla. Dit relaas vinden we later terug in
Hendrik Tollens Overwintering op Nova
Zembla uit 1819.
Over deze overwintering heeft ook Pieter
Louwerse (1840-1908) uit Oost-Souburg
gepubliceerd. Deze Louwerse was onder
wijzer en schreef vanaf 1871 historische
verhalen. Over de strijd van de water
geuzen schreef hij Vlissingen 1572. Ook het
beleg van Leiden was onderwerp van een
van zijn boeken, De schippersjongen of
Leiden in strijd en nood.
Zijn belangrijkste historische werk is Geïl
lustreerde geschiedenis voor jong en oud
Nederland 1886).
Johan Hendrik Been (1859-1930) is voor
al bekend geworden om zijn historische
zeeverhalen. Ook hij was onderwijzer en
daarnaast gemeentearchivaris van Den
Briel. Vooral de geschiedenis van de Gou
den Eeuw speelt bij hem een grote rol. In
zijn drie bekendste boeken, De drie matro
zen van Michiel de Ruyter; Paddeltje, de
scheepsjongen van Michiel de Ruyter en
Om de schatten van II Tigretto speelt ge
noemde zeeheld een grote rol. In het boek
Om de schatten van II Tigretto is de zee
rover II Tigretto die Paddeltje heeft ont
voerd, een mengeling van goed en kwaad,
te vergelijken met John Silver uit het zo
zeer bekende Schateiland (1883) van
R.L. Stevenson. Dit boek verscheen eerst
als feuilleton in een tijdschrift voor de jeugd
Young Folks. Het verhaal kreeg pas later de
enorme populariteit die het nu nog heeft.
Voor Been waren zijn boeken hulpmiddel bij
het overdragen van kennis en opvoedkun
dige idealen. Zijn hoofdfiguren komen al in
de richting van karakters, zijn niet alleen
maar dapper of stoer, wel altijd zeer vader
landslievend.
Een andere schrijver die onze zeehelden als
hoofdpersoon koos is J. Stamperius. Ook
hij schreef over Michiel de Ruyter. Bij hem
weer een mengeling van kennisoverdracht
CT)ih 't lrc.lt- yan. Bonte-lcoe if.ojijync yaert
0ot- efeJcx yczAporufcrinyfificcftr wonJcrlyX^ fewacr-tj~
Z)ClU fvy Je £Doodt oniyinyJi, se!j~~ miïklcn inde- JDoodt;
Jfn 't water, 'jtuer in- Moordt in. Jhor^fr en. j£onycrj-noodt~r
Januari 2005
19
