Frederik V van de Palts en Elisabeth Stuart
Een vergelijking tussen twee geschilderde afbeeldingen
drs. Ron J.W.M. Brand
In Den Spiegel van juli 1998 verscheen een
artikel van A.A. Noest over de aankomst van
Frederik V van de Palts en zijn echtgenote
Elisabeth Stuart op de rede van Vlissingen op
29 april 1613. Noest behandelt in dit artikel
deze gebeurtenis aan de hand van het schilderij,
dat de beroemde Haarlemse zeeschilder
Hendrick Cornelisz. Vroom (1566-1640) er in
1623 van maakte en dat zich bevindt in de
collectie van het Frans Halsmuseum in
Haarlem. Er bestaan echter meer geschilderde
versies van zowel de aankomst van het pas
getrouwde paar in Vlissingen als ook van
het vertrek vanuit het Engelse Margate.
Van de vertrekscène bestaan vier versies,
die door de Utrechtenaar Adam Willarts zijn
geschilderd, en van de aankomst zijn zeven
uitbeeldingen bekend. Van deze zeven zijn
er drie door Willarts geschilderd en zijn er
verder de hierboven genoemde versie door
Vroom, een uitbeelding door de Amster
dammer Abraham de Verwer en een door
Cornelis Claesz. van Wieringen, die net als
Vroom uit Haarlem kwam. Ook is er een
gravure in vier bladen bekend naar Adriaen
van de Venne, uitgegeven door Jan Pietersz.
van de Venne.
Het verblijf van Frederik en zijn vrouw
Elisabeth in Den Haag vanaf 1620 ver
klaart de hausse in schilderijen van met na
me de aankomst in Vlissingen. Het Huis
van Oranje-Nassau wilde de van huis ver
dreven jonge neef en nicht steunen.
Frederik was namelijk de kleinzoon van
Willem van Oranje en de prinsen Maurits en
Frederik Hendrik waren zijn ooms. Die
steun was bedoeld om het imago van het
paar op te krikken. Daarnaast speelden
ook politieke overwegingen een rol: de ver
houding tot en de steun van Engeland in de
strijd tegen Spanje. De veelvuldige uitbeel
ding van het onderwerp wordt wellicht ook
verklaard door de loyaliteit van de Republiek
aan de twee protestantse vorsten, die in de
Nederlanden hulp zochten tegen de katho
lieke keizer.
In het vervolg van dit artikel richt ik mij op
de aankomstscène en wel twee versies in
het bijzonder. Alle verschillende uitbeeldin
gen van de aankomst richten zich op de
Prince Royal, het grote viermastschip waar
mee het koninklijke gezelschap in de
Vlissingse haven arriveerde. Het schip wordt
omgeven door grote en kleine schepen.
Engelse schepen, die de Prince Royal ver
gezelden tijdens de overtocht, en Neder
landse vaartuigen en jachten, die het schip
verwelkomden bij de aankomst.
De belangrijkste kunstenaar die deze ge
beurtenis vastlegde, is Adam Willarts
(1577-1664), een zeeschilder uit Utrecht.
Het belangrijkste schilderij van de aan
komst door hem gemaakt bevond zich tot
voor kort bij kunsthandel Peter Tillou in
New York en wordt in dit artikel behandeld.
Een tweede geschilderde uitbeelding wordt
in dit artikel onder de aandacht gebracht en
betreft de versie van de aankomst volgens
de Haarlemse zeeschilder Cornelis Claesz.
van Wieringen (ca. 1580-1633). Dit schil
derij bevindt zich in de collectie van het
Frans Halsmuseum. We zullen zien dat on
danks dat kunstenaars dezelfde voorstellin
gen hebben weergegeven, de manier waar
op zij dat deden nogal van elkaar verschilt.
1 De versie volgens Willarts
Volgens het verslag van Phineas Pett, de
scheepsbouwer van de Prince Royal, die de
reis meemaakte, stak zijn schip de Noord
zee over om te ankeren voor de kust van
April 2005
9
