Reders en vlootvoogden
Huwelijkspolitiek vau de Lampsius' en de De Ruyters
iu zeventiende-eeuws Vlissingen
Jeroen-Martijn Hangoor
Het is een oude roddel, achterklap kunnen we
het zelfs noemen. De ster van het touwslagers
knechtje kon zo fluks en effectief stijgen door
een onwettige familierelatie met zijn eerste
werkgever. En de familie probeerde met hulp in
zijn carrière de misstap van één van haar leden
weg te wissen. Het is een hardnekkig verhaal,
ondanks het gemis aan gegronde redenen. Het
enig aangevoerde 'feit' is namelijk de gelijkenis
tussen werkgever Cornelis Lampsins en zijn
werknemer Michiel Adriaensz. de Ruyter. Als we
kunsthistorici echter mogen geloven, lijken alle
zeventiende-eeuwers op elkaar.
En toch zijn deze, we kunnen stellen: de
twee spraakmakendste families van Vlissin
gen, wel degelijk aan elkaar verwant. Mis
schien niet helemaal uit vrije keuze, maar
uit overwegingen van status en andere dy
nastieke belangen.
Er is niets nieuws in de geschiedenis.
Sociaal-maatschappelijke verschuivingen
zijn altijd al aan de orde geweest; eerder
dan onze eigen twintigste eeuw, was er een
heftige verandering aan het einde van de
Middeleeuwen. De oude vanzelfsprekende
macht van de eerste en tweede stand, res
pectievelijk de geestelijkheid en de adel,
werd in twijfel getrokken. De Europese
maatschappij veranderde gedurende de ge
hele zestiende eeuw, versneld door de snel
le en blijvende opkomst van de grote refor
mators en de ingrijpende oorlogen die
ermee gepaard gingen. Bij aanvang van de
zeventiende eeuw was er een samenleving
die nog weinig overeenkwam met die van
voorgaande eeuwen. Er was een nieuwe
tijd. in de Nederlanden stond alles in het te
ken van de jonge Republiek, de opbloeien
de koophandel, de protestantse religie die
ook in de (Noordelijke) Nederlanden be
staansrecht had gevonden. Bovendien was
de oorlog die nog zeker vijftig jaar vele le
vens zou beïnvloeden en later bekend zou
zijn als de Tachtigjarige Oorlog, prominent
aanwezig.
In de zeventiende eeuw kreeg de burgerij
meer macht, zij die succesvol waren al
thans. In de steeds belangrijker wordende
steden van de Republiek vormden zij fac
ties die de macht uitvoerden en eenmaal op
het bestuurlijk pluche waren zij moeilijk
weg te krijgen. Ambten en functies werden
verdeeld over familieleden en vrienden die
vervolgens vaak familie werden. De ge
voerde huwelijkspolitiek hierbij doet den
ken aan een harteloos systeem waarbij zo
nen en dochters aan gelijke, of machtiger,
families werden verhandeld. Maar samen
met de welstand en bevoorrechte posities,
is het in die tijden onlosmakelijk verbonden
met het behoud van macht en status.
Eigenlijk was het niet meer dan een geko
pieerde handelswijze van de oude adel die
het voorheen voor het zeggen had. De har
monie binnen een huwelijk bestond uit ge
lijkheid van afkomst, familierelaties, ver
mogen en opvoeding. Wederzijdse affectie
was mooi meegenomen, maar niet nood
zakelijk.
De immigranten: Lampsins
De Lampsins behoren al zolang er gege
vens over hen bekend zijn, tot de hogere
burgerklasse. In de zestiende eeuw bezetten
zij reeds een aantal hoge ambten in de ste
delijke regering van Oostende en naar ver
luidt hebben zij verwanten op dezelfde po
sities in nabijgelegen Vlaamse steden. Aan
het einde van de zestiende eeuw, als de
strijd in de Vlaamse landen echt bedreigend
April 2007
9
