Kapiteins in nood
Lotgevallen van kapiteins-ter-koopvaardij op
de Schelde tijdens de Belgische Opstand (1830-1831)
Jeroen-Martijn Hangoor
'Amour sacré de la patrie. Rends-nous l'audace
et la fierté; a mon pays je dois la vie. II me
devra sa liberté." Als ik thuis ben loop ik
regelmatig langs de Koninklijke
Muntschouwburg, en als vanzelf moet ik altijd
even die regels neuriën. Heel soms zie ik bij
een voorbijganger herkenning van de melodie.
Meestal niet. Bij de meeste mensen is het een
vergeten detail uit de geschiedenis geworden,
zoals er vele zijn. Slechts een enkele keer
worden die nog herinnerd.
Opera. Munt. Brussel. Bij iedereen die nog
een beetje geschiedenisonderwijs heeft ge
kend, doen die woorden een belletje rinke
len. Een enkeling kan de naam van de ope
ra zelfs nog recapituleren, maar dan stopt
het. Terwijl juist dit een cruciaal moment
geweest moet zijn voor de verstandverhou
ding tussen het noorden en zuiden. Het is
goed mogelijk dat toen de Belgenmop ont
stond en wij de naam van 'smeirige Ollan-
ders' kregen.
1830
In 1830 is er grote onrust in Europa. De
eerste belangrijke uitbarsting vindt opnieuw
plaats in Frankrijk. De Parijse citoyens ko
men weer in opstand en een wisseling van
de macht vindt plaats. Deze geslaagde juli-
revolutie brengt als reactie tal van revolu
ties door heel Europa die alle met kracht
worden onderdrukt, behalve in de Neder
landen.
In 1814 en 1815, na de finale overwinning
op Napoleon, kwamen de mogendheden
bijeen tijdens het Congres van Wenen, zij
verdeelden de landen van Europa onder el
kaar. Niemand mocht nadeel ondervinden,
oude vorstenhuizen moesten gerehabili
teerd worden en er werden bufferstaten ge
creëerd. Dat alles moest er voor gaan zor
gen dat de vrede ditmaal werd behouden.
De Nederlanden profiteerden van de drie
doelstellingen van het Congres. Als buffer
staat tussen Frankrijk en Duitsland werden
de oude Republiek (met haar overzeese ko
loniën), de voormalige Oostenrijkse-Neder-
landen en het hertogdom Luxemburg
samengevoegd tot het Verenigd Koninkrijk
der Nederlanden. Daarbij werd de stadhou
derlijke familie teruggehaald en zelfs ver
heven tot een belangrijker positie. De zoon
van de laatste stadhouder Willem V werd
gekroond tot koning: Willem I der Neder
landen. De jonge koning nam zijn nieuwe
taak serieus. Onder zijn bewind veroverden
de Nederlanden opnieuw een sterke econo
mische positie tussen de mogendheden. Hij
initieerde onder meer de oprichting van de
Nederlandsche Handel-Maatschappij, de
Nederlandsche Bank en de Generale
Maatschappij (van België), maar hij keek te
weinig naar zijn volk. Op het Congres van
Wenen spraken de diplomaten buitenom de
conventie al van een verstandshuwelijk,
waarin geen van de partijen gelukkig van
zou worden. En ja, de reformatie, oorlogen
en de eeuwen van scheiding hadden een
diepe culturele en bestuurlijke kloof gesla
gen tussen de Noordelijke en Zuidelijke
Nederlanden en deze werd door verschil
lende factoren steeds dieper. Na de
Spanjaarden, Oostenrijkers en Fransen wa
ren het nu de Nederlanders die gezien wer
den als de bezetter. Vijftien jaar lang waren
de Nederlanden verenigd, nu vielen zij weer
uit elkaar. Er is veel geschreven over het
politieke spel dat op hoog niveau werd ge
speeld evenals over de militaire expedities
die vaak uit pure wederzijdse wanhoop
16
Den Spiegel
