werden ondernomen. Maar alle Europese
ogen waren gericht op de Nederlanden, en
heel Europa bemoeide zich ermee. Van de
opstand tot de definitieve erkenning van
België, het duurde negen jaar.
Politieke actualiteit en sociaal-maatschap
pelijke sentimenten beheersten ook het cul
turele leven. De theaters en operahuizen
van Europa programmeerden er zelfs op en
in de Nederlanden werd dat gestimuleerd
door de overheid. Alle grote problemen
werden op het toneel nog verder uitver
groot, soms in ernst, meestal spottend. Het
bleek het ultieme middel cm de gemoede
ren onder controle te houden. Het publiek
leefde zeer mee en hield zich - in tegenstel
ling tot hedendaagse normen - niet stil;
men gaf commentaar, discussieerde onder
elkaar, schold naar de schurken op de büh
ne en nog in de weken erna klonken be
kende aria's en liederen door de straten. En
daarmee was de druk van de ketel.
La muette de Portici was een populaire
opera. De Franse componist Auber had al
eerdere belangrijke werken op zijn naam
staan, maar met zijn muziek op dit libretto
over een Napolitaanse revolutie uit 1647
bleek hij een meesterwerk in handen te
hebben. Het draaide al geruime tijd in di
verse operahuizen maar ook voor het
zomerseizoen werd het weer geprogram
meerd. Er bestaan veel theorieën, maar het
lijkt inderdaad weinig toevallig dat juist in
dié schouwburg, die persoonlijk werd ge
subsidieerd door koning Willem 1 óp diens
eigen verjaardag het startsein voor de op
stand werd gegeven.
Het publiek op 25 augustus 1830 bestond
uit de gegoede burgerij, jonge liberalen en
naar verluidt ook uit enige met kokardes
uitgedoste Fransen. Op het moment dat het
eerder genoemde 'patriottisch duet' werd
uitgevoerd, juichte het publiek instemmend
en volgens ooggetuigen werd er zelfs uit
bundig meegezongen. De sfeer was gela
den en als uiteindelijk de opstand in Napels
uitbreekt met een 'Aux armes!' (Te wapen!)
raakt de zaal uitzinnig. Het publiek verlaat
de schouwburg en met de menigte op het
Muntplein trekken zij vernielend en plunde
rend door de straten van Brussel, op weg
naar overheidsgebouwen en de huizen van
Hollandse gezagsdragers.
Het vervolg is bekend.
Koopvaardij onder blokkade
De grote lijnen in de geschiedenis zijn be
langrijk, en het politieke spel dat in de ko
mende jaren gespeeld werd is zelfs intrige
rend te noemen, maar het zijn de details die
het verhaal doen leven. Ik werkte aan het
creëren van een kader voor een in de toe
komst te bezorgen reisjournaal2 en deed
hiervoor onderzoek naar de negentiende-
eeuwse Oost-lndiëvaart. In het archief van
de Rechtbank van Koophandel zocht ik
naar de verklaringen van de kapiteins-ter-
koopvaardij. Van elke koopvaarder die
terug kwam in het vaderland, vertrok een
officier (meestal de kapitein zelf) linea rec
ta naar de vrederechter.3 De reden hiervoor
was het afleggen van een verklaring over
de opgelopen schade aan schip en lading.
Hiervoor verklaarde men voor de rechter en
diens griffier waar en hoe sterk de stormen
op zee waren geweest, hoe groot de opge
lopen averij was en wat men had gedaan
om het schip te behouden tot aan de thuis
haven. Hiervoor overhandigde de officier
het logboek, dat vervolgens werd afgete
kend voor gezien.
In het najaar van 1830 als de opstand in
volle gang is, besluit Den Haag om de
Schelde te blokkeren. Het motief is niet
moeilijk te bedenken. Met het bewaken van
de Schelde kan men de op dat moment
grootste en machtigste haven van het zui
den beheersen. Geen enkel schip mag de
haven van Antwerpen verlaten of bereiken.
Om dat te bewerkstelligen vaart een es
kader van 's Lands Oorlogsschepen de
Schelde op tot voor Antwerpen. Elke
Zeeuwse loods, quarantaine- of belasting
ambtenaar krijgt orders om de kapiteins
met als destinatie Antwerpen op de hoogte
te stellen dat zij Antwerpen niet kunnen be
reiken. Zij worden naar Vlissingen geleid.
De schepen die Antwerpen als thuishaven
hebben, raken daarbij de Nederlandse zee-
Juli 2007
17
