vertrokken vooral om hun religie zuiver
te houden. Ze waren bang dat hun geloof
zou worden beïnvloed door al die andere
religies die toevlucht hadden gezocht in de
Nederlandse Republiek.
Tolerantie stond dus niet hoog in hun vaan
del. Eenmaal in Amerika gearriveerd, ver
joegen de Pilgrim Fathers iedereen die net
een tikkeltje anders tegen God aankeek
dan zij. Ze zijn dus niet de propagandisten
van de vrijheid van godsdienst waarvoor ze
vaak worden gehouden. Alleen hun eigen
puriteinse geloof gold als enige waarheid.
In Nieuw Nederland bestond destijds, net
als in het moederland in Europa, wel een
zekere mate van vrijheid van godsdienst.
Dat wil zeggen dat naast de protestantse
staatsgodsdienst andere geloven werden
getolereerd. Ook Joden en Hugenoten
waren bijvoorbeeld welkom in Nieuw
Amsterdam.
De reden voor deze tolerante houding was
vooral praktisch van aard. De kolonie had
haar bewoners niet echt voor het uitkiezen.
Slechts een enkeling wilde de Republiek
in Europa verlaten voor een avontuur in
Amerika. In Nederland heerste immers een
grote welvaart en er was voor iedereen vol
doende werk.
Door de vrijheid die in Nederland heerste,
was er ook geen politieke of religieuze re
den om Nederland te verlaten. Vandaar dat
de kolonie werd bevolkt, zoals we zagen,
door Fransen, Duitsers, Scandinaviërs,
Engelsen en Walen. Een ieder met zijn ei
gen geloof.
Nieuw Nederland was vooral een handels
missie. Als je het geloof van je leveranciers
en afnemers niet voor lief neemt, blijven er
weinigen over om handel mee te drijven.
Ook dat aspect droeg bij aan een tamelijk
tolerante houding in Nieuw Nederland je
gens andere geloven.
Quakers
Maar af en toe ging het natuurlijk mis.
Gouverneur Peter Stuyvesant (1611-1672)
had het niet zo op de Quakers, of kwakers,
zoals ze in het Nederlands ook wel worden
genoemd. Hij stond daarin niet alleen, want
Peter Stuyvesant, circa 1660; onbekend schil
der, toegeschreven aan Hendrick Couturier.
New-York Historical Society.
het waren destijds nogal fanatieke gelovi
gen, die hun geloof luidkeels aan de man
brachten.
Stuyvesant trad hard op tegen de Quakers.
Zo liet hij eind 1657 de 23-jarige Robert
Hodgson in het openbaar pijnigen. Dit bleef
niet zonder gevolgen. Edward Hart, de klerk
van Vlissingen op het nabijgelegen Lange
Eijlandt, schreef een protestbrief, een zoge
heten remonstrantie, die hij op 27 decem
ber 1657 door 29 inwoners van zijn dorp
liet ondertekenen.
Hart verwees in zijn brief onder meer naar
het artikel over gewetensvrijheid dat in de
statuten van Vlissingen was opgenomen
toen het in 1645 een officiële nederzetting
van Nieuw Nederland werd.
Een opmerkelijke actie van de dertig
Vlissingers, aangezien het verhaal wil dat
niet één van de ondertekenaars zelf een
Quaker was. Ze kwamen dus op voor de
vrijheid van godsdienst van anderen, terwijl
ze wisten dat ze tegen het regime van de
gouverneur ingingen. Zoiets kwam zelden
voor.
Stuyvesant reageerde onmiddellijk en liet
Hart en enkele metgezellen gevangen zet
ten. De zaak escaleerde en een paar re
bellen werden verbannen naar Nederland.
Oktober 2009
5
