Slaat ze dood, de sterrendragers!
Onlusten in Vlissingen en Souburg
Jules Braat
Oktober 1918: de Eerste Wereldoorlog nadert
z'n einde. In het westen is het Duitse leger in
volle terugtocht, een nederlaag is onafwend
baar. Niet alleen op militair terrein is er bewe
ging. In 1917 beleefde Rusland de Oktober
revolutie in februari 1918 gevolgd door annu
lering van de staatsschuld. Als gevolg daarvan
werden in Nederland velen financieel gerui-
neerd.
Ook in Duitsland rommelde het. In januari
1918 waren stakingen in Berlijn en Ham
burg, eind oktober 1918 was er muiterij op
de vloot in Kiel.
In Nederland was het ook onrustig. Begin
1918 pleegden anarchistische jongeren een
mislukte aanslag op een munitiedepot bij
Halfweg, waren er rellen in Leiden en sta
kingen en betogingen in de grote steden.
De ontevredenheid werd vooral veroorzaakt
door de voedsel- en brandstofschaarste.
In de krijgsmacht op Walcheren was het tot
dusver vrij rustig gebleven maar dat ver
anderde op 22 oktober 1918. Toen wer
den plotseling de verloven ingetrokken uit
vrees voor schending van de Nederlandse
neutraliteit door terugtrekkende Duitse troe
pen. Als gevolg hiervan braken rellen uit
o.a. in Amersfoort, Den Bosch, Harskamp,
CItrecht, Hellevoetsluis en op Walcheren.
Het begin
De eerste uitingen van ontevredenheid de
den zich voor op 22 oktober bij het 25e Re
serve Regiment Infanterie in Vlissingen. Er
was die dag voldoende voedsel ingekocht
en de kwaliteit van het eten was goed, maar
er werd geklaagd over de verstrekte porties.
Na de warme maaltijd verzamelde zich een
groep ontevreden militairen voor het com
pagniesbureau. De compagniessergeant-
majoor gelastte de mannen uiteen te gaan,
maar dat bevel werd slechts schoorvoetend
opgevolgd.
Enkele militairen riepen hun kameraden op
gezamenlijk voor de woning van de com
pagniescommandant te gaan demonstre
ren. Een ontevredenen milicien riep: 'moe
ten wij niet gauw met verlof' en 'moeten we
nog langer genoegen nemen met 45 cent
in de week'. Dat laatste sloeg op een in
houding op de soldij wegens zoekgeraakte
voorwerpen, kleding en uitrusting.
De oproep had effect, een groep ontevre
denen ging in optocht naar het huis van
de compagniescommandant, luitenant Van
Zon, in de Qlacisstraat. Daar klaagden drie
woordvoerders over het eten. Na het aanho
ren van hun klachten gaf Van Zon de man
nen bevel naar hun kwartier terug te gaan.
Een politieagent die de stoet later in de Wal-
straat tegenkwam, hoorde socialistische lie
deren zingen en honger roepen.
Toen de demonstranten in hun kwartier te
rug waren, werd een gedeelte van het brood
voor de volgende dag verstrekt en keerde
de rust terug.
De militaire leiding liet het voorval niet over
z'n kant gaan. Twee miliciens werden ge
straft met tien dagen provoost (streng ar
rest) en verplaatst naar een ander onder
deel. Twee andere miliciens werden gestraft
met acht dagen politiekamer (strafkamer).
Een milicien werd uit de compagnie verwij
derd omdat hij als aanstoker bekend stond
en het woord had gevoerd aan de deur van
de compagniescommandant. Hij werd over
geplaatst van het station Vlissingen naar
de Marinierskazerne. Verder werd van een
tiental militairen het periodieke verlof inge
trokken.
Januari 2011
3
