Het meest interessante deel van de rol die
Fort Rammekens heeft gespeeld in de ge
schiedenis van Vlissingen moeten we zoe
ken in de periode dat het werd gebouwd.
Het fort was een bedreiging voor de positie
van Vlissingen en haar bewoners keken met
gemengde gevoelens naar de komst ervan,
zoals ze later, in 1572, ook zouden kijken
naar de plannen van de Spaanse landvoogd
Alva voor de bouw van een megalomaan
kasteel net buiten de stadsgrenzen. Deze ge
schiedenis kennen we: voordat Alva goed en
wel met de bouw kon beginnen, hadden de
Vlissingers op 6 april 1572 de Spanjaarden
uit de stad verdreven en mochten ze een
paar jaar later van de nieuwe machthebber
Willem van Oranje op de plaats van het kas
teel een nieuwe haven aanleggen.
Middelburg
Die kans kreeg Vlissingen niet in 1540, toen
Karei V het plan had opgevat om een fort te
bouwen langs de belangrijkste toegangsweg
over water naar een van zijn lievelingsste
den: Middelburg. De stad behoorde destijds
tot de belangrijkste handels- en bestuurs
centra van zijn wereldrijk, dat het groot
ste deel van het vaste land van Europa en
Midden- en Zuid-Amerika besloeg.
Deze vooraanstaande positie van Middel
burg valt alleen te verklaren uit haar ge
schiedenis die bijna vier eeuwen eerder be
gon dan die van Vlissingen: omstreeks het
jaar 836 toen keizer Lodewijk de Vrome,
de zoon van Karei de Grote, het initiatief
nam om op Walcheren een drietal burch
ten aan te leggen teneinde het eiland en
haar bewoners te kunnen beschermen te
gen de zee en tegen de Noormannen die
de Europese kusten teisterden met hun
rooftochten. In het noorden van het eiland
verrees Domburg, in het zuiden Souburg en
in het midden Middelburg. De eerste twee
eeuwen ging het waarschijnlijk om niet veel
meer dan een vluchtheuvel, omringd door
wallen en bebouwd met wat eenvoudige
woningen. Na het jaar 1000 veranderde dat
en werd de ontwikkeling van Middelburg
bepaald door een rode draad van voortdu
rende sympathieën van keizers, koningen,
graven en hertogen. In de elfde en twaalfde
eeuw, toen de stad bekend stond onder
de naam Mitthelburgensis portus, waar
uit blijkt dat er toen al een haven bestond,
waren dat vooral de Vlaamse graven. In
1012 was Middelburg de hoofdplaats van
een Vlaams bestuursdistrict onder graaf
Boudewijn IV. Het oudst bekende privilege
dat wijst op stadsrechten dateert uit 1217.
Aangenomen wordt echter dat er al veel
eerder bepaalde privileges waren. Vanaf
1100 werden er meerdere kloosters en ker
ken gevestigd, waaronder de abdij. Deze
religieuze gebouwen gaven de stad een uit
straling waarover tot ver buiten haar gren
zen werd gesproken. Vooral de abdij was
belangrijk en invloedrijk. De abt vervulde
tal van wereldlijke functies en werd ook
door het grafelijke hof serieus genomen.
Middelburg was vooral een Vlaamse stad.
Dat blijkt uit de samenstelling van de
stadsrechtdocumenten, de architectuur en
de immigratie van Vlamingen in die tijd.
Het moet ook een komen en gaan zijn ge
weest van Vlaamse graven en andere hoog
waardigheidbekleders die graag in de stad
gezien wilden worden. Middelburg kreeg
Floris V en zijn zoon, de latere graaf Willem II.
Bron: Prent van Jacob Cornelis van Oostsanen,
gemaakt inl518, Rijksmuseum Amsterdam.
10
Den Spiegel
