Vlissingen ook nog in het fort is geweest,
dat toch een van de pronkstukken was uit
zijn regeringsperiode.
Na het vertrek uit de Nederlanden van Karei
in 1556 en dat van zijn zoon en opvolger
Philips II in 1559, werd het fort in de jaren
zestig van de zestiende eeuw betrokken bij
de oorlog die Willem van Oranje in 1568
was begonnen tegen het repressieve be
wind van de Spanjaarden die werden aan
gevoerd door de nieuwe landvoogd Don
Fernando Alvarez de Toledo, beter bekend
als de hertog van Alva. Het zal duidelijk zijn
dat Fort Rammekens in die jaren een volle
bezetting kende van manschappen en oor-
logsmaterieel. Spaans uiteraard. Dat was
ook nog zo in 1572, het jaar dat Vlissingen
zich wist te bevrijden van de Spanjaarden
en zou pas veranderen in 1573 toen de
Vlissingers het fort, met behulp van Veere,
de watergeuzen en een krijgslist, wisten te
veroveren. Na deze overwinning volgde
al snel en tot vreugde van de dorpelingen,
de overgave van Arnemuiden en, in 1574,
die van Middelburg. Arnemuiden werd door
Willem van Oranje beloond met stadsrech
ten, Vlissingen kreeg haar nieuwe haven en
Middelburg werd zwaar gestraft met herstel
betalingen en een ingrijpende beperking van
haar privileges. De twee grote steden op
Walcheren stonden aan het begin van een
nieuwe wedloop, met het binnenhalen van
zoveel mogelijk lucratieve handel als inzet.
Dit keer met gelijke kansen. Zo leek het.
De werkelijkheid was anders. Middelburg
herstelde zich sneller dan verwacht. Er was
nog voldoende kapitaal, bestuurskennis, in
telligentie en opportunisme aanwezig om de
wederopbouw efficiënt te kunnen oppakken.
De haven kon zo weer worden gebruikt en
men had het voordeel van het eerder ge
graven kanaal naar het Sloe en de Schelde.
Rijke Middelburgers kochten tal van am
bachtsheerlijkheden in de omgeving op en
onttrokken land aan zee door nieuwe inpol
deringen. De stad kon daarnaast optimaal
profiteren van het isolement en de uiteinde
lijke val in 1585 van Antwerpen: dat leverde
extra handel op en bovendien groeide de
stad door de komst van Vlaamse vluchtelin
gen die werk en kennis meenamen naar hun
nieuwe woonplaats. Ook Vlissingen kende
in die periode een flinke welvaartsgroei, die
evenwel verbleekte bij die van de buren. De
uitstraling en de aantrekkingskracht van
Middelburg waren niet verdwenen en nog
geen tien jaar na haar val was de stad, na
Amsterdam, de op een na belangrijkste
van de Republiek. En daarvoor hadden ze
niet eens meer de bescherming van fort
Rammekens nodig gehad.
Over de auteur:
PETER VAN DRÜENEN (1952) is histori
cus, uitgever en, zeker niet in de laatste
plaats, Vlissinger. Hij werkt momenteel
aan het gedenkboek Vlissingen 700jaar.
Bronnen
Bos, K., B. Bouwman, Fort Rammekens (Middelburg,
1984)
- Bree, L.W. de, Walcheren onder vreemde heersers
(Leiden, 1945)
Domisse, P.K., 'De ambachtsheerlijkheid van Oud
Vlissingen en de wording van Nieuw Vlissingen' in:
Archief Zeeland 1910 (Middelburg, 1910)
Emerins, J., 'Historische Verhandeling over het
Kasteel van Rammekens' In: Verhandelingen uit
gegeven door het Zeeuwsch Genootschap der
Wetenschappen te Vlissingen, Deel III (Middelburg,
1773)
Fruin, R., De leenregisters van bewesten Schelde
1470-1535 (Den Haag, 1911)
Gargon, M., Walcherse Arcadia, deel II (Leiden
,1746)
Gemeentearchief Vlissingen
- Grol, H.G. van, De geschiedenis der oude havens
van Vlissingen (Vlissingen, 1931)
Kiem, K., 'Die Festung Rammekens bei Vlissingen'
in: Architectura, Zeitschrift für die Geschichte der
Baukunst (Berlijn, 1987)
Reygersbergen van Cortgene, J., Chronijcke van
Zeeland (Middelburg, 1551/1644, bewerking van
M.Z. Boxhorn)
Smallegange, M., Crongk van Zeeland (Middelburg,
1696)
Swalue, E.B., De daden der Zeeuwen gedurende den
opstand tegen Spanje (Amsterdam, 1846)
ünger, W.S., Geschiedenis van Middelburg in om
trek (Middelburg, 1954)
CJtrecht Dresselhuis, Joh. A., Wandelingen door
Walcheren (Middelburg, 1842)
16
Den Spiegel
