Na de grootscheepse herstellingswerken
in de Napoleontische Tijd zijn er op fort
Rammekens de laatste 100 jaar slechts
sporadisch herstelwerkzaamheden uitge
voerd. In deze periode konden insijpelend
water en plantengroei zich een weg banen
tussen de verschillende bouwlagen van het
muurwerk, met alle gevolgen van dien. Een
in het oog springende scheur in de punt
van het noordoostelijke halfbastion was de
eerste reden tot bezorgdheid. Hier werd 2,5
jaar geleden een digitale scheurmeter geïn
stalleerd die om het kwartier de bewegin
gen van de scheur registreerde. Gelukkig
bleek het om een stabiele situatie te gaan.
Met de natuurstenen bekleding aan de zuid
zijde van het fort was het erger gesteld. Bij
de start van de werken stonden grote de
len van dit muurwerk letterlijk op instorten.
Met de hulp van muurankers, het injecteren
van hydraulische kalkmortel en het steen
voor steen ontmantelen en weer opbouwen
van de muren wisten de restaurateurs van
Heijmans de situatie te keren en de buiten
muren van fort Rammekens weer zijn oor
spronkelijke stabiliteit en uiterlijk terug te
geven.
Bij het herstel werd uitdrukkelijk niet ge
kozen voor een doorgedreven restauratie,
maar voor het consolideren van de be
staande situatie. Het huidige verweerde
uiterlijk van het fort, met erosieve muur
aanzichten en verwilderde plantengroei zal
dus behouden blijven.
Korte geschiedenis Rammekens
De bouw van Fort Rammekens, of 'Zeeburg'
zoals het in die tijd werd genoemd, werd
rond 1547 uitgevoerd in opdracht van
Maria van Hongarije. De bouw kadert in de
aanloop van de Tachtigjarige Oorlog maar
in de daadwerkelijke strijd raakte het fort
slechts eenmaal betrokken. Na vruchte
loze beschietingen wisten de Geuzen het
in 1573 in handen te krijgen door een af
leidingsmanoeuvre. Hierna bivakkeerden
soldaten van diverse pluimage op het fort,
maar Rammekens bleef verder gevrijwaard
van strijdgewoel. Het was met name de
rede van Rammekens, de Vlacke, die een
belangrijke rol ging vervullen in de loop
van de zestiende, zeventiende en achttien
de eeuw. Vanaf de rede vertrokken talloze
schepen naar Oost en West. Bemanning
werd aan boord gebracht vanuit de
Walcherse steden en goederen werden
via het havenkanaal van en naar de pak
huizen van de verschillende Compagnieën
in Middelburg verscheept. Dit gebeurde
ondermeer via kleinere schepen en trek
schuiten. Buiten een plek waar familieleden
de wederkerende of vertrekkende beman
ningsleden konden groeten, had het fort
zelf in de hele overslag weinig betekenis.
Eind achttiende eeuw richtte de VOC hier
een hospitaal in, waar zieke matrozen wer
den verpleegd en in quarantaine werden
gehouden. Maar ziek of niet, als de tijd van
vertrek daar was, werd iedereen zonder
pardon op het schip geladen.
De komst van Napoleon bracht grote ver
anderingen met zich mee. Fort Rammekens
en omgeving werden grondig aangepakt en
naar de toenmalige verdedigingsnormen
omgebouwd. Bebouwing op het fort werd
gesloopt, de muren werden hersteld, grond
opgebracht en bijkomende kazematten
aangelegd. Bovendien werd er aan de land
zijde een kroonwerk aangelegd als eerste
verdedigingsgordel.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog was
het fort in gebruik als eindpunt van het
Landfront Vlissingen. Dit had slechts een
beperkte impact op het fort aangezien
het buiten de strijd bleef. De door de ge
allieerden uitgevoerde inundatie had dat
wel. Net ten oosten van Rammekens
werd de dijk doorbroken en het inspoe-
lende zeewater vernietigde grote delen
van het Napoleontische kroonwerk. Deze
inbraak is nog herkenbaar als de huidige
Rammekenskreek.
Voor het fort zijn huidige bestemming als
toeristische trekpleister kreeg, diende het
nog kort als champignonkwekerij.
Januari 2013
19
