De ziekte moet bepalend zijn geweest
voor Luwema. Hij praatte er zelf nauwe
lijks over. Collega's die er naar vroegen,
werden meestal met een grapje wegge
wimpeld. Luwema was een zachtaardige,
gelovige man die blijkbaar berustte in
zijn lot. Voor hij bij de gemeentereiniging
ging werken werkte hij jaren in de Sociale
Werkvoorziening. In latere jaren toen hij
gebruik had gemaakt van de VCIT-regeling
werd hij vrijwilliger bij het Leger des Heils.
Regelmatig was hij te vinden bij de bijeen
komsten van het Leger. Wilma Bassie was
een collega Heilsoldaat en trok in die tijd
vaak met hem op. Zij herinnert Luwema
als een aardige, maar gesloten persoon
lijkheid. Ook Majoor Bijl van het Leger des
Heils in Rotterdam die 'Jokko' goed kende,
bevestigt dat.
Collega's uit de tijd dat 'Jokko' straatveger
was, herinneren zich nog veel anekdotes.
Zo was het algemeen bekend, dat Luwema
tijdens zijn werk nogal eens een kopje kof
fie en een borreltje kreeg aangeboden. Af
en toe vroeg een collega weieens hoe hij
dat nou deed met scheren, herinnert oud
collega John Lookman zich, en dan zei hij
dat hij over de bobbels heenscheerde met
een mesje.
Een grote foto in de kantine van de
Vlissingse gemeentereiniging herinnert
nog aan de tijd dat Luwema er werkte.
Ook de gele kar waarmee Luwema reed,
is bewaard gebleven als curiositeit in de
opslag van de Reinigingsdienst. Luwema
reed lange tijd door de Vlissingse straten op
een gemotoriseerd karretje, maar door een
oogziekte waardoor hij steeds slechter ging
zien werd dat onverantwoord en werd de
elektrische kar verruild voor een handkar.
Iets wat Luwema met spijt accepteerde. In
een artikel uit De Vlissinger/De Faam van
8 april 1981 ter gelegenheid van zijn af
scheid zegt hij daarover: Ik werd in 1976
aan mijn ogen geopereerd en ben toen bij
na blind geworden. Na die operatie heb ik
veertien maanden thuisgezeten en mocht
ik daarna niet meer met de motorkar. Dat
vond ik eigenlijk jammer, want zo'n motor
bakkie reed lekker.
In hetzelfde artikel zegt hij met pijn in het
hart afscheid te nemen als straatveger.
'Vooral het contact met mensen zal ik gaan
missen.'
Het borreltje wat hij steevast kreeg bij
mevrouw Bostelaar-Withagen aan de
Koudekerkseweg was een vast ritueel, net
als het drinken van een warme kop cho
cola op het PZC kantoor in de Walstraat.
En zo had 'Jokko' meerdere adresjes waar
hij werd onthaald op een kopje koffie of iets
sterkers. Collega Van Loenen herinnert dat
'Luwema heel op zichzelf was' en oud-col
lega D.H. van Brummelen (77) die op de
zuigwagen reed, herinnert zich dat de bul
ten van 'Jokko' rood opzwollen wanneer hij
zich kwaad maakte...
Luwema is tweemaal getrouwd. Met zijn
eerste vrouw woonde hij jarenlang in een
huisje aan de Vlissingse Sottegemstraat.
Toen zijn vrouw overleed hertrouwde hij
drieënhalf jaar later met zijn tweede vrouw
die hij op vakantie in Oostenrijk had le
ren kennen. 'Op 2000 meter hoogte ben
ik mijn vrouw tegengekomen. Dat was de
beste vakantie van mijn hele leven' aldus
Luwema die in 1974 hertrouwde.
Volgens mensen om hem heen werd dat
niet door iedereen in zijn familie geaccep
teerd en sindsdien kwamen de familieban
den enigszins onder druk te staan.
Luwema had geen kinderen.
Volgens de Vlissingse oud-huisarts Ad van
Dijk was het voor Luwema niet makkelijk
om aan een baan te komen. Met name door
zijn ziekte was het uiterlijk van Luwema
dusdanig aangetast dat een 'representatie
ve' baan niet voor hem in het verschiet lag.
Volgens Van Dijk is er uiteindelijk voor hem
maar een functie in het leven geroepen
waardoor de man toch aan de slag bleef.
Eerst dus bij de Sociale Voorziening en
later bij de Gemeentereiniging. Zelf zei hij
daar destijds over: 'Toen ik bij de Sociale
Werkvoorziening zat viel ik weieens in voor
de reinigingsdienst als er iemand ziek was.
Toen er een vacature vrijkwam voor straat
veger hebben ze mij maar gelijk in vaste
dienst genomen. Ik was best wel blij met
26
Den Spiegel
