Een Zeeuwse dreadnought 1912-1914?
Ron van Maanen
In de scheepvaartwereld schakelde men in de
19e eeuw geleidelijk over van zeilvermogen via
een combinatie van zeilstoom naar volwaardige
stoomschepen. Ook negentiende eeuwse
oorlogen hadden grote gevolgen voor de
scheepsbouwkundige wereld. Tijdens de
Krimoorlog (1853-1856) werden drijvende
gepantserde batterijen ingezet resulterend in
de bouw van pantserschepen. De Amerikaanse
Burgeroorlog toonde een verdere ontwikkeling
van torpedoboot- en onderzeebootwapen en de
eerste zeeslag tussen pantserschepen, de C1SS
Monitor en de CSS Virginia. Na afloop van de
laatste oorlog begonnen steeds meer marines
interesse te tonen voor pantserschepen.
De Nederlandse marine bleef aanvankelijk
niet achter.
In eerste instantie liet zij haar schepen in het
buitenland bouwen. De Schelde werd steeds
gepasseerd als het ging om de bouw van grote
marineschepen. Dit leverde in Vlissingen de
nodige frustraties op tot men in 1893 opdracht
kreeg het pantserschip Evertsen te bouwen. Een
paar jaar later bouwde De Schelde bovendien
de licht gepantserde kruisers, ook wel
pantserdekschepen, Zeeland en
de noord-Brabant.
Het laatste schip eindigde haar loopbaan als
wacht- en logementschip te Vlissingen. Het zou
jaren duren voordat De Schelde daadwerkelijk
weer een groot schip bouwde. Dit betekent
echter niet dat men in Vlissingen achterover
leunde en lijdzaam afwachtte wat Den Haag ging
doen. Toen er sprake was dat Nederland
slagschepen wilde hebben, reageerde men
direct tegen beter weten in. De Nederlandse
marine was namelijk Duits georiënteerd terwijl
De Schelde kon bogen op al jaren bestaande
relaties met het Verenigd Koninkrijk.
Internationale ontwikkelingen
Aan het eind van de 19e eeuw was inter
nationaal gezien Nederland afgehaakt. De
grote Europese mogendheden bouwden
steeds grotere en zwaarder bewapende
slagschepen en de bewapeningswedloop
tussen Engeland en Duitsland was in volle
gang. Het bleef hier niet bij. In het Verre
Oosten kwam een nieuwe maritieme mo
gendheid op: Japan. Eerder (1894-1895)
had het al zijn Aziatische opponent China
als maritieme zeemacht uitgeschakeld. De
Chinese marine had destijds de beschikking
over moderne in Duitsland gebouwde pant
serschepen! De volgende oorlog (1904-
1905) tussen Japan en Rusland deed de
wereld op haar grondvesten schudden. Het
onvoorstelbare gebeurde, de Europese mo
gendheid Rusland leed een verpletterende
nederlaag ter land en ter zee, toegebracht
door de als inferieur beschouwde Aziatische
mogendheid Japan. Ook Nederland werd
door deze oorlog wakker geschud. Men re
aliseerde zich maar al te goed dat Japan de
grote bedreiging was voor de Nederlandse
kolonie Oost-Indië. Overigens had men in
Den Haag ook beseft dat de Koninklijke
Marine geen partij vormde voor de mari
tieme mogendheden als Rusland en Japan.
Het Nederlandse eskader in de Oost had
opdracht gekregen om onze neutraliteit te
beschermen. Schepen als de Noord-Brabant
werden naar de zeestraten gezonden om te
voorkomen dat de Russische vloot, toen
deze opstoomde naar Wladiwostok onze
grenzen zou schenden. De Noord-Brabant
met haar twee 15 cm en zesl2 cm kanons
had het in theorie moeten opnemen tegen
Russische pre dreadnoughts bewapend
met vier 30,5 cm en zes 15,2 cm kanons.
Nederland hoefde ook niet te hopen op
steun van Engeland tegen Japan, aange
zien deze beide landen op 30 januari 1902
een alliantie hadden gesloten. Deze allian
tie bleef formeel in tact tot in 1923, maar
14
Den Spiegel
