120.000 werd aangeboden als bijdrage
aan de bouw van een tweede dreadnought,
mits het parlement het budget voor het eer
ste schip goedkeurde. De Vlootwet 1914
moest de financiële ondersteuning van
de bouw van vijf dreadnoughts mogelijk
maken. In december datzelfde jaar moest
met bouw van het eerste schip worden be
gonnen. Op dat moment was echter nog
geen uitspraak gedaan voor welk ontwerp
men uiteindelijk koos. De uitbraak van de
Eerste Wereldoorlog op 28 juli en de gevol
gen daarvan doorkruisten de Nederlandse
plannen. Het dreadnought-programma
ging in de koelkast en kwam er pas in de
jaren dertig weer uit. Toen was er sprake
van opnieuw drie slagkruisers in te zetten in
Nederlands-lndië tegen de Japanse marine.
De bouw werd nooit gerealiseerd doordat
Nederland al door Duitsland was bezet. De
De Schelde had overigens opnieuw belang
stelling getoond om één van de drie beoog
de slagkruisers te mogen bouwen.
Achteraf zijn meerdere experts het er over
eens dat het achterliggende Nederlandse
strategische beleid niet het juiste was.
Dit als navalisme aangeduide beleid ging
uit van verkeerde uitgangspunten. Ge
dacht werd dat de aanwezigheid van een
Nederlandse slagvloot in Nederlands-lndië
Japan ervan zou weerhouden om aan te
vallen om niet op haar beurt te worden aan
gevallen. Nederland ging er vanuit met haar
dreadnoughts een aantrekkelijke bondge
noot voor het Verenigd Koninkrijk en/of de
Verenigde Staten van Amerika te zijn. Het
nu gangbare idee is dat de praktijk heeft
uitgewezen dat Japan alleen aanviel als
het de handen elders vrij had. Daarnaast
wordt ook betoogd dat het Nederlandse
dreadnoughtontwerp inferieur was met te
lichte bewapening en bepantsering in ver
gelijking met dat van buitenlandse marines.
Bovendien bestonden er ernstige twijfels
over de beschikbaarheid van havenfacili
teiten in Nederland en in Nederlands-lndië
voor het onderhoud van deze schepen en
de hiermee gepaard gaande kosten. Ook
het benodigde personeel was niet voorhan
den, kwantitatief noch kwalitatief.
Over de auteur:
ROM VAM MAAMEM (1958), archivist
Gemeentearchief Vlissingen
Bronnen
Archief Kon Mij. De Schelde 1875-1970, Gemeente
archief Vlissingen toegang 214 inv.nrs. 8, 301 en
818.
'Dutch 1913 battleship proposal' zie the link http://
en.wikipedia.org/wiki/Dutch_l 913_battleship_pro-
posal
'Road to Strength: Battleshipplan 1912, zie the link
http://www.netherlandsnavy.nl/battleshipplan_l 912.
html
- Anten, J. Navalisme nekt onderzeeboot. De invloed
van buitenlandse zeestrategieën op de Nederlandse
zeestrategie voor de defensie van Nederlands-lndië,
1912-1942. Amsterdam, 2011.
Maanen, R.H.C. 'Russian and Japanese navies and
the maintaining of the neutrality in the Dutch East
Indies according to the Dutch newspaper Nieuwe
Tilburgsche Courant dated 4 January 1905', op
warships research.blogspot.com
Mulder, Jt. En W.F. Ruygrok. De Nederlandsche
Zeemacht. Pantserschepen, pantserdekschepen, mo
nitors. Emmen, 2004.
Teitler, G. De strijd om de slagkruisers 1938-1940.
Dieren, 1984.
Januari 2014
19
