Vergelijken en conclusies trekken is daar
om een gevaarlijke onderneming. Wel zijn
er bepaalde clusters van oorzaken te be
noemen die soms wel en soms niet voor
kwamen: (1) de ligging van Vlissingen aan
de diepe zee die voordelig was, maar ook
kwetsbaar kon zijn, (2) de lobby's vanuit
concurrerende steden, (3) veranderende
nationale en internationale belangen, (4)
de ambivalente houding van Vlissingen met
betrekking tot oorlogssituaties, (5) het ont
breken van goede verbindingen over land
met het achterland en (6) het continue
eenzijdige karakter van de Vlissingse eco
nomie.
(l)Ligging
De door de verschillende machthebbers ge
roemde gunstige ligging direct aan de die
pe zee was weliswaar een voordeel wanneer
het ging om snelle, veilige en gemakkelijke
scheepsbewegingen, maar vormde een na
deel wanneer vijandige schepen door de
linies heen braken en vanaf korte afstand
de stad en de havens konden beschieten.
Dit is meerdere keren gebeurd, maar waar
schijnlijk speelde vooral de angst voor vij
andelijke aanvallen een belangrijke rol bij
handelaren en reders die zich wilden ves
tigen in Vlissingen. Een kantoor in een na
bijgelegen stad als Middelburg en later Am
sterdam en Rotterdam lag dan meer voor
de hand. Deze steden waren moeilijker be
reikbaar, maar het was er een stuk veiliger.
In Vlissingen is deze vrees meerdere keren
werkelijkheid geworden, met de bijna totale
vernietiging van de stad in 1809 door de
Engelsen als donker dieptepunt.
(2) Lobby's
De investeringen in en de groei van de ha
vens van Vlissingen vormden een doorn
in het oog van de nabijgelegen concur
rerende havensteden. In de eerste plaats
was dat Middelburg, dat honderd jaar eer
der stadsrechten had gekregen en altijd
groter, welvarender en belangrijker was
dan Vlissingen. Vanuit die superieure posi
tie was het aan banden leggen van de op
groei gerichte activiteiten van de buurstad
een tweede natuur van de Middelburgers.
Later, in ieder geval aantoonbaar in de
negentiende eeuw en de twintigste eeuw,
kwam er tegenwerking vanuit Hollandse
steden als Dordrecht en Rotterdam. Pikant
detail was dat er in de jaren 1870-1872
door Amsterdam juist steun werd gege
ven aan de plannen van Vlissingen, waar
schijnlijk ingegeven door de vrees voor
een te snelle expansie van Rotterdam.
Schrijnend was de aanleiding voor het
vertrek van de Stoomvaart Maatschappij
Zeeland naar Hoek van Holland, net na de
Tweede Wereldoorlog. Het officiële ver-
Het Engelse bombardement van 1809 op Vlissingen gezien vanaf de Nolledijk.
(Gemeentearchief Vlissingen, Historisch topografische atlas)
20
Den Spiegel
