(4) Ambivalentie
Vlissingen had gedurende het grootste deel
van haar bestaan als stad een bijzondere
relatie met oorlogssituaties. Dat begon al
op het eind van de dertiende eeuw, toen
graaf Floris V het idee kreeg om een ha
ven aan te leggen in Nieuw-Vlissingen, een
karwei dat door zijn opvolger werd vol
tooid en dat commerciële, maar ook mili
taire doelen diende. De motieven van la
tere weldoeners als Philips van Bourgondië,
Willem van Oranje, Maurits van Oranje en
Stadhouderkoning Willem III verschilden
hiervan niet zo heel veel. Oorlog als motor
voor stadsontwikkeling: het heeft Vlissingen
geen windeieren gelegd. Na 1575 kwam
daar ook nog eens de legalisering van de
kaapvaart bij, weliswaar alleen in perioden
van oorlog, maar die waren in de zestiende
en zeventiende eeuw ruim aanwezig. Niet
voor niets was Vlissingen in 1648 een van
de grootste tegenstanders van de vrede van
Münster die een einde maakte aan de oor
log tussen de Nederlanden en Spanje, maar
ook aan de lucratieve kaapvaart. Gelukkig
voor de Vlissingers brak kort daarna de eer
ste van een reeks oorlogen met Engeland
uit en kon de oude handel weer worden op
gepakt. Tegelijkertijd leed de stad als geen
andere zwaar onder het oorlogsgeweld. Het
heeft de stad getekend, maar niet getemd.
Steeds weer slaagden de Vlissingers erin
om de puinhopen op te ruimen en een nieu
we stad uit de grond te stampen, het laatst
in de jaren veertig en vijftig van de twin
tigste eeuw toen Vlissingen als de zwaarst
verwoeste gemeente van Nederland kon
uitgroeien tot de grootste stad van Zeeland,
met verreweg de meeste bedrijvigheid. De
militaire functie van Vlissingen had nog een
ander nadeel: het bevorderde de eenzijdig
heid van de economie. De winsten van de
kaapvaart zorgden ervoor dat er weinig
Vlissingers gingen investeren in andere
vormen van handel en bedrijvigheid. Als
er geen kaapvaart mogelijk was in tijden
van vrede zakte de economie van de stad
in. De komst van de marinewerf in 1815
verschafte aan het grootste deel van de be
roepsbevolking werk, maar toen de werf in
1865 werd weggehaald door de toenmalige
regering, werd Vlissingen een spookstad.
De afhankelijkheid van de N.V. Koninklijke
Maatschappij De Schelde van de bouw van
marineschepen werd in de laatste jaren van
de twintigste eeuw bijna de ondergang van
het bedrijf toen nieuwe opdrachten uitble
ven en er blijkbaar niet was geïnvesteerd in
het werven van klanten buiten de marine.
(5) Achterland
Het heeft Vlissingen eigenlijk in alle zeven
eeuwen van haar bestaan als stad ontbro
ken aan een goede verbinding met het ach-
GROOTE KAPPEN DER VOORMALIGE MARINEWERF
SCHEEPSBOUW TE VLISSINGEN.
De twee grote kappen
van de in 1867 gesloten
marinewerf in Vlissingen
omstreeks 1870.
(Beeldcollectie
Gemeentearchief
Vlissingen)
22
Den Spiegel
