Bedrijventerrein Vlissingen-oost in 2007 met de Sloehaven, de Quarleshaven en de Van
Cittershaven en, op de voorgrond, de reparatiewerf Scheldepoort
(Beeldcollectie Gemeentearchief Vlissingen; Foto Henk Nagelhout)
kabinetten daarin helemaal niet geïnteres
seerd. Althans niet wat betreft Vlissingen.
En dan was het toch weer een beetje de
schuld van de anderen, met Vlissingen in
de rol van het slachtoffer.
Bovenstaande vragen en vooronderstellin
gen lijken gewaagd en moeilijker aan te to
nen dan het vastleggen van de feitelijke ge
beurtenissen die het patroon van opkomst,
groei en verval zichtbaar maken, maar zijn
wel noodzakelijk om een diepere laag te
kunnen aanboren: de laag van de menselij
ke geest. Is het mogelijk dat er een mentale
continuïteit bestaat waarop conjunctuur en
afzonderlijke gebeurtenissen geen grip heb
ben? Zou er een structuur kunnen bestaan
in de stadsmentaliteit van Vlissingen die
niet wezenlijk is veranderd gedurende de
afgelopen 700 jaar en die juist van invloed
is geweest op de conjunctuur en de ge
beurtenissen? Is Vlissingen misschien van
oudsher een 'pettenstad' geweest waarvan
het lot in hoge mate is bepaald door de
'hoeden', de hoge heren van buitenaf, die
alleen hun eigen belangen of die van hun
opdrachtgevers behartigden en die hun hie
len lichtten wanneer er elders meer viel te
verdienen? De Vlissingse 'petten' waren in
staat om in opstand te komen, te staken,
te vechten, te stelen en te bedriegen, maar
dienden daarmee vooral de korte termijn.
Zo zijn de Vlissingers er nog steeds trots
op dat ze in 1572 als eersten en op eigen
kracht de Spanjaarden konden verjagen.
De beloning van de prins van Oranje kwam
snel, maar heeft de stad vooral windeie
ren gelegd. De echte buit zou later worden
verdeeld onder andere steden. Was er toen
helemaal niemand te vinden in Vlissingen
die de capaciteiten, de inzichten en de
mogelijkheden had om ten opzichte van
Middelburg, dat pas een jaar later en zeker
niet op eigen kracht werd bevrijd, een be
slissende slag te slaan? Ook de makkelijke
keuze voor de kaap- en roofvaart zoals die
in de verschillende perioden is gemaakt,
illustreert het ontbreken van enige strate
gische visie bij de verantwoordelijken. De
Londenaren wisten al in de veertiende eeuw
dat je met Vlissingse schippers moest op
passen: de kans was groot dat de scheeps
ladingen elders illegaal werden verkocht
24
Den Spiegel