uitgeoefend door de in de Scheepsraad en
Brede raad zittende officieren die onder het
gezag en uit naam van de Staten-Generaal
en de VOC handelden. Regels en plich
ten stonden in de artikelbrief opgesteld
en aan de hand daarvan werd gevonnist.
Het waren echter vooral de overtredingen
ten aanzien van de artikelbrief die mensen
zwaar werden aangerekend omdat ze de
moraal ondermijnden. Voor het plegen van
messentrekkerij werden lijfstraffen geëist.
Normaliter werd een messentrekker die zijn
slachtoffer had verwond gestraft door hem
met een mes door zijn hand aan de mast
vast te nagelen. Hij kon zich alleen bevrij
den door het mes zelf door zijn eigen hand
te trekken om los te komen. Bij dit soort
straffen werden het misdrijf en de straf op
symbolische wijze aan de toeschouwers
kenbaar gemaakt en verbonden. Ging het
om halsmisdrijven en was men in de nabij
heid van een haven dan werd de verdachte
aan wal gebracht en daar voor de rechter
gebracht, doorgaans de gouverneur, en
dat gebeurde in het geval van Gijbels. Bij
Kaap de Goede Hoop waren alle functies
zoals wetgeving, uitvoerende macht en
rechtspraak in de handen van de Politieke
Raad gelegd. De gouverneur was daarvan
voorzitter en die werd bijgestaan door een
militaire sergeant; een secretaris en een
boekhouder zaten eveneens in de raad.
Zaken aangaande opvarenden werden altijd
in samenspraak tussen de Politieke Raad
en de Brede raad van de vloot opgelost.
In de periode dat Gijbels aan de Kaap ver
bleef was Simon van der Stel commandeur
(1679-1699) en vanaf 1691 gouverneur.
Deze gouverneur was tevens de man die
de wijnbouw aan de Kaapkolonie initieerde.
Gijbels heeft waarschijnlijk vast gezeten in
het stenen kasteel de Goede Hoop, dat nog
steeds bestaat en in 1666 gebouwd werd
om het originele houten fort van Riebeeck
uit 1652 te vervangen.
Op zoek naar de Zeeuwse wortels van
Gijbels blijkt er weinig informatie beschik
baar. Aldert Gijbels komt namelijk niet in
de VOC-administratie voor. Dat is op zich
niet vreemd, hij bevond zich immers als
verstekeling aan boord van de Berg Sina en
heeft wellicht nooit op een monsterrol ge
staan. In 1683 komt in de administratie van
het Arm-, Gast- en Weeshuis van Vlissingen
wel de wees Allaert Gijbels voor die dat jaar
op een VOC schip vertrok. Het was gebrui
kelijk dat wezen, zodra ze de juiste leeftijd
hadden, bij de VOC in dienst werden geno
men. Of het hier Aldert betreft of een ou
dere broer of neef weten we niet. Dezelfde
Allaert komt in de VOC administratie voor.
Hij monsterde op 18 januari 1683 aan
op het schip de Hollandse Tuin van de
Kamer Zeeland, waarmee hij op 31 okto
ber van datzelfde jaar in Batavia arriveerde.
Als begunstigde stond de Weesschool te
Vlissingen in de boeken. Opmerkelijker is
echter dat het schip Berg Sina niet in de
administratie voorkomt. Hoewel particu
liere schepen wel voorkwamen op de west
kust van Afrika, waren dit er op de Kaap
toch zeker alleen van de VOC. Als Allaert
en Aldert dezelfde zijn moet hij in 1683 wel
erg jong zijn geweest, immers in 1690 werd
Aldert als konstabelsjongen aangesteld. Hij
was dus nog steeds niet volwassen. Dit was
een typische functie voor lenige jongens
die in alle hoeken en gaten van het schip
konden komen. Waarom zou hij overigens
ook als verstekeling meegaan als hij al
eens in dienst van de VOC was geweest? Of
we hier dus met dezelfde persoon te maken
hebben is twijfelachtig omdat meer bijzon
derheden over de herkomst van de familie
van Aldert Gijbels niet te vinden zijn.
Wel bekend is het vonnis dat bij afwezigheid
van Van der Stel door loco-fiscaal Cornelis
Johannnes Simons op 19 april 1691 op
het Kasteel van Kaap de Goede Hoop over
Gijbels werd uitgesproken. Dat was bijna
vier maanden nadat Gijbels zijn misdaad
had begaan. Drie personen hadden onder
ede verklaard hoe Gijbels zijn mes had ge
trokken en Pieterse had gestoken. Zelf had
hij zijn daad vrijwillig bekend. Gijbels werd
ervan beschuldigd Pieterse 'quadaerdelijck
en met een boos opset van 't leven ter dood
te brengen.' Poging tot moord dus. De eis
van de Raad van Justitie gehoord hebbende
kwam loco-fiscaal Simons tot de volgende
Juli 2016
17
