muZEEumnieuws
ZAYT GEZUNT, portretten van Joodse emigranten
14 mei t/m 2 oktober 2016 in het muZEEum
Karen Kroese
Schilder van het volk
Eugeen van Mieghem verbeeldde ruim een eeuw
geleden op aangrijpende wijze de vele Joodse
emigranten die vanuit Antwerpen met de Red
Star Line vertrokken naar de Verenigde Staten,
op zoek naar betere levensomstandigheden.
In de hal van het Zeeuws maritiem muZEE
um staat het beeld Migrant, een werk van
de Middelburgse kunstenaar Kees van de
Ven. Het object van ijzer verbeeldt een man
met een hoed, twee koffers naast zijn voe
ten. Hij lijkt in de verte te staren, naar het
land van belofte en onzekerheid. Want dat
is wat emigratie voor vluchtelingen inhoudt:
alles en iedereen halsoverkop achterlaten
en met een paar schamele bezittingen op
weg gaan naar onbekend terrein. De enige
zekerheid is dat het daar altijd beter zal zijn
dan waar je vandaan komt.
De grote oversteek
Beelden van grote groepen immigranten
die zich willen vestigen in Europa, zijn
tegenwoordig op ons netvlies gebrand.
Ongeveer honderd jaar geleden was de si
tuatie omgekeerd: miljoenen mensen emi
greerden vanuit Europa naar de Verenigde
Staten op zoek naar betere levensomstan
digheden. De haven van Antwerpen was
toen één van de drukste emigratiecentra
van Europa. De Red Star Line vervoerde
in de periode 1873-1934 circa 2,4 miljoen
emigranten vanuit Antwerpen naar de V.S.
Onder die emigranten waren veel Joden uit
Oost-Europa en Rusland. Armoede, werk
loosheid en vervolgingen leidden ertoe dat
een derde van de Joodse populatie uit deze
gebieden naar Amerika vluchtte, op zoek
naar betere levensomstandigheden. Eerst
een lange reis naar de grote havensteden
en dan de grote oversteek.
De drukke activiteiten en het voortdurende
lawaai in het havengebied maakten grote
indruk op Eugeen van Mieghem (1875 -
1930). Hij groeide op in de Vlaamse ha
venstad, vlakbij de loodsen van rederij Red
Star Line. Zijn moeder baatte een café uit
tegenover de panden van deze maatschap
pij.
In zijn kunst toonde Eugeen van Mieghem
intense gevoelens van mededogen voor de
emigranten. Hij had niets met elitaire en
commerciële kunst. Hij wilde het echte le
ven vangen en gaf zo de mensen voor de
deur van zijn huis blijvend een gezicht. Hij
Kinderen bij het uitdelen van de soep, pastel op papier,
circa 1916, privécollectie.
30
Den Spiegel
