gevaarlijke rivier bevaarbaar te maken met
oeverlichten?
De kennis over de Westerschelde
Door de afsluiting van de Westerschelde
(1585-1795) was de nautische kennis er
over gebrekkig. Dit kwam omdat er tussen
de zestiende en achttiende eeuw nauwelijks
nauwkeurige metingen waren gedaan. In
1802 kwam de eerste betrouwbare kaart
van de beroemde Fransman Charles-
Francois Beautemps-Beaupré op de markt.
In de Hollandse periode (1815-1830) zagen
nog twee (geografisch beperkte) kaarten
het licht.3
In 1866 volgde de eerste Belgische hydro
grafische kaart. Deze waanzinnig gedetail
leerde kaart - van circa twee bij een meter
- kwam van de hand van August Stessels.4
Door zijn achtergrond als hydrograaf was
Stessels de aangewezen persoon om een
plan te maken voor oeververlichting. Zijn
stelsel van lichten was een nautisch mees
terwerk dat meer aandacht verdient dan
het heeft gekregen.
De Belgen wilden geen half werk leveren.
Om er zeker van te zijn waar men de lich
ten moest plaatsen, onderzochten zij waar
de Westerschelde het diepst was. Na een jaar
meten - bij eb en vloed, zomer en winter -
waren de locaties bepaald. In de Permanente
Commissie van Toezicht op de Scheldevaart
werd besloten dat er elf lichtopstanden, een
vuurtoren en zes lichtschepen nodig waren
om de veiligheid te garanderen.5
Ik kan mij maar moeilijk voorstellen hoe
gespannen August Stessels was toen voor
het eerst alle lichten werden ontstoken. Hij
besefte als geen ander wat er deze nacht
op het spel stond: de economische voor
spoed van Antwerpen. En dat niet alleen.
Wat als het mislukte, en schepen op de
oevers zouden varen? Dat kon mensen
levens kosten. Gelukkig ging het niet mis.
Na enkele nachten voeren al meerdere
schepen per nacht over de Westerschelde.
Kaart van den loop der Beneden-Schelde, door ingenieur-hydrograaf Beautemps-Beaupré (1799,
uitgeven in 1802).6 Er zit meer achter deze kaart dan het oog ziet. Rond 1800 was revolutionair
Frankrijk in oorlog met Engeland. Napoleon vreesde een Engelse invasie. Om hen te misleiden gaf
hij opdracht alle metingen met vier voet te verhogen. Zo zouden de Engelsen - bij een invasie - de
vaargeul niet kennen, en op een van de vele zandbanken varen.7
Juli 2017
7
