Links de Saldanhabaai en rechts de Tafelbaai bij Kaapstad, detail, 1665 Atlas Vingboons (Nationaal Archief
NL-HaNA_4.VELH_619.35). Paternoster Punt valt net links/Noord buiten de kaart.
schoot. De Bantam werd versleept naar de
Tafelbaai bij Kaapstad waar meer hulp kon
worden geboden aan degenen die nog in
leven waren.
Fatale reis
De allerlaatste terugreis in 1697 had bui
tengewoon lang geduurd. Meestal reisde
een schip binnen een half jaar terug, maar
de Bantam was elf maanden eerder in ja
nuari al vertrokken. Commandeur Hendrick
Pronck voerde de retourvloot aan vanaf
de Bantam. Hij was ook commandeur ge
weest op de Bantam in een uitreizende
vloot. In mei ging de de vloot van elf sche
pen bij Kaapstad voor anker voor de tra
ditionele verversingsstop. Een paar dagen
na aankomst stak een flinke storm op.
De Waddinxveen uit de retourvloot en de
Oosterland die al op de rede lag sloegen
door sterke wind van hun ankers en raak
ten aan lager wal. In de middag vergingen
zij beiden in de buurt van elkaar. Ongeveer
140 man kwam hierbij om en twee van de
vier geredden overleefden het. Het waren
de kajuitwachter en een matroos van de
Oosterland. De kajuitwachter had gezien
hoe iemand twee zakjes diamanten uit de
persoonlijke kist van de schipper confis-
ceerde om later af te geven. Die man over
leefde de schipbreuk echter niet. In 1988
werden beide wrakken ontdekt en sinds
1994 worden zij uitgebreid onderzocht. De
opvarenden van de Bantam hadden op hun
laatste reis al spannende momenten mee
gemaakt tijdens die storm en hadden de
schepen zien vergaan. In Kaapstad over
leed bovendien nog commandeur Pronck.
Hij werd begraven en Schout-bij-nacht
Hendrik Gravia nam het commandeurs
stokje over.
Schipbreuk
'in het inkomen van de Wielingen, in
December 1697 verongeluckt, dogh met
bergingh van maar een gedeelte van des-
selfs ladinge, en dat gantsch nat en be-
schadight (was)zo schreef Van Dam over
de schipbreuk van de Bantam vlak voor
Vlissingen op 3 december. Het schip had
op haar laatste reis een lading aan boord
van onder andere salpeter, kauri's, 60.000
pond peper en 383.564 gulden. De totale
schadesom van de lading werd beraamd
op ongeveer een miljoen gulden, wat een
enorm bedrag was in die tijd.
Verderop bij Westkapelle was ook het VOC-
schip Vrijburg in de problemen gekomen.
Januari 2018
19
