'Saagen een Engelsch fregat onder de
wijnd van ons af
Het scheepsjournaal van de laatste kruistocht van Pierre le Turcq (1782)
JOHAN FRANCKE
Inleiding
Nog tijdens zijn leven verschenen zes gra
vures van acties en portretten van kaper
kapitein Pierre le Turcq. Deze was tijdens
de Vierde Engelse Oorlog (1780-1784) in
dienst van de Vlissingse reder Jan Nortier.
De oorlog werd met name veroorzaakt door
de Britse irritatie over de smokkelhandel
vanaf St. Eustatius naar de opstandige
Britse koloniën in Amerika. Dit aantal van
zes gravures was uitzonderlijk vergeleken
met de voorgaande oorlogen. Van de hand
van Jan Kobell (1756-1833) verschenen
vier gravures van prijsnemingen door Pierre
le Turcq. Reinier Vinkeles (1741-1816) en
Jakob Perkois (1756-1804) maakten por
tretten van Le Turcq. Dit zijn typische uitin
gen van laat achttiende-eeuws patriottisme.
Die roes van nationale trots hield bijna twee
jaar aan in zowel gravure, krant, geschrift,
gedicht als biografie. Nog in maart 1784
verscheen de Beknopte beschryving der
beruchte kruistogten van den onverschrok
ken en beroemden zeeheld, Pierre le Turcq
met het kaperschip de Vlissinger.1 Hoewel
in de kranten al sinds het begin van de
oorlog uitgebreid over de activiteiten van
de kaper werd bericht kwam de chauvinis
tische hausse hierin pas goed op gang in
1782. Reder Jan Nortier liet in maart van
dat jaar als eerbetoon aan zijn kapiteins
het stadswapen van Vlissingen graveren op
zeekere eerteekenen voor den cap[itei]n[s]
Le Turcq en Jarrij.2
Toen de gelegenheid daar was ontving hij
een zilveren sabel van zijn reder met op het
gevest een zilveren plaat met het stadswa
pen. Ook kreeg hij een paar pistolen die
met zilver waren ingelegd.3 Toch is er wei
nig bekend over deze kaperkapitein, waar
van nog steeds ten onrechte wordt beweerd
dat hij afkomstig zou zijn van Vlissingen
of Duinkerken. Recent doken via Kees de
Baar, verzamelaar van oude poststukken,
vier brieven op die gericht waren aan le
Turcq en Jarry.4 In The National Archives
in Kew werd het journaal ontdekt van de
laatste kruistocht van Le Turcq met de brik
de Zeeuw.5 In dit artikel wordt aandacht
geschonken aan het scheepsjournaal van
Le Turcq, zijn heldenstatus en welke onbe
kende gegevens de nieuwe archivalische
bronnen verstrekken over het leven van de
beroemde kaperkapitein.
Verrichtingen van Le Turcq voor mei 1782
Zowel Pierre le Turcq als Nicolaas Jarry
hadden Franse wortels. De in Terneuzen
geboren Jarry, stamde af van gevluchte
Hugenoten uit de omgeving van Anjou. Hij
was luitenant op de Vlissinger onder Pierre
le Turcq. Toen Le Turcq het commando
over de Zeeuw kreeg, nam Jarry het gezag
op de Vlissinger over.6 Beide kapiteins wa
ren innig bevriend en aangetrouwde familie
door het huwelijk van Jarry's zoon Michiel.
Le Turcq had bij zijn gevangenneming zelfs
nog een brief van Jarry in zijn bezit.7
Toen Pierre le Turcq op 25 juni 1782 door
functionarissen van het High Court of
Admiralty werd ondervraagd had hij de
leeftijd van 26 jaar en was hij ongehuwd.
Hij verklaarde in Nantes geboren te zijn en
recentelijk zeven jaar in Frankrijk te heb
ben gewoond, maar ook regelmatig in de
Republiek. Het laatste jaar had hij in Vlis-
singen gewoond. Zijn eerste luitenant ver
klaarde dat Le Turcq na Nantes eerst in
Duinkerken had gewoond en vandaar naar
Vlissingen was vertrokken. Direct na zijn
geboorte had le Turcq een jaar in Vlis-
singen gewoond en hij beschouwde zichzelf
4
Deri Spiegel
