voor dit bijzondere vervoer een ommetje
via Vlissingen.
Schepen van andere nationaliteiten zetten
ook passagiers af in Amsterdam, Bremen,
Triest en Marseille
Vervoer naar de inscheephaven
De Engelsen zetten vaart achter de depor
taties. Na de bezetting van Pretoria weiger
den vrijwel alle NZASM-ambtenaren voor
de Engelsen te werken.
Al na bekendmaking van het officiële uit
zettingsbevel werden zij na drie uur op de
trein naar East London gezet. Onderweg
regende het hard en de bannelingen werden
doornat. Op de derde dag werden eindelijk
zeilen over de open wagens gespannen.
Het eten was schaars en slecht, niets warms,
harde beschuit en blikjes corned beef, dat
was het.
Er was ook niets te koop, alleen een beetje
whisky tegen de kou. Na 87 uur werd East
London bereikt en werd ingescheept op de
Arundel Castle.
Ook uit Standerton moesten mensen ver
trekken. Begin juli vertrokken daar onge
veer 200 NZASM-ers met gezin. De man
nen liepen voorop, begeleid door soldaten,
sommigen droegen strikjes met Transvaal
se kleuren en zongen Transvaalse en va
derlandse liedjes.
Achter de mannen volgden de vrouwen,
ook te voet maar zonder geleide. Nadat
bij het station afscheid was genomen van
bekenden vertrokken ook zij naar East
London.
SS Arundel Castle
Dit schip vertrok op 5 juli uit East London
met ongeveer 500 mannen en 260 vrou
wen en kinderen. Op 9 juli passeerde het
Kaapstad en seinde 'alles wel aan boord'.
De NZASM-directie in Amsterdam werd
door Buitenlandse Zaken zoveel moge
lijk op de hoogte gehouden van de positie
en verwachte aankomsttijd in Vlissingen,
daarover heerste nogal verwarring, ge
noemd werden onder andere 29 juli, 1, 8 en
zelfs 29 augustus.
In de nacht van 1 op 2 augustus arriveer
de de Arundel Castle op de rede van Vlis-
singen min of meer gelijk met het SS Calais
met aan boord de Prins van Wales die op
weg was naar een begrafenis in Coburg (D).
Bij de Boeren zal dat niet al te vriendelijke
gevoelens hebben opgeroepen.
Om zes uur lag het schip voor de sluis en
nadat een arts had geconstateerd dat aan
boord geen besmettelijke ziekten heersten
kon worden binnen gevaren.
Wegens de verwachte drukte was fami
lie van de opvarenden aangeraden niet
naar Vlissingen te komen. Het terrein rond
de Binnenhaven was afgesloten en alleen
toegankelijk met een speciaal toegangs
bewijs. Na ontscheping werden de repatri
anten toegesproken door de directeur van
de NZASM, de heer Van den Wall Bake. Hij
bedankte hen voor hun houding tijdens het
conflict, zij hadden de eer van Nederland
hooggehouden.
Hierna konden de passagiers het haven
terrein verlaten en naar de gereedstaande
extra trein gaan waarvoor zij een gratis ver-
voerbewijs kregen.
De melding 'alles wel aan boord' bleek
zwaar overdreven te zijn. De passagiers
klaagden over het slechte eten, de Engelse
regering had bepaald dat zij als krijgsge
vangenen moesten worden behandeld,
extra voeding kon alleen tegen hoge prij
zen worden gekocht. Vooral vrouwen en
kinderen leden onder het voedselgebrek.
Gelukkig deden zich geen ernstige ziekten
voor, wel stierven onderweg vier baby's,
die een zeemansgraf kregen.
Slapen was een verschrikking, in hangmat
ten benedendeks waar het bloedheet was
en stonk, gewoonweg niet uit te houden.
Veel passagiers sliepen dan ook aan dek.
Ondanks deze klachten was er lof voor de
gezagvoerder. Hij probeerde er voor de
passagiers het beste van te maken en ver
strekte de kinderen soms fruit. Ook de be
manning was schappelijk, het scheepsor-
kest speelde bij voorbeeld 's avonds eerst
Wien Neerlands bloed en daarna het Engel
se volkslied.
Na ontscheping van de passagiers vertrok
de Arundel Castle naar Londen onder borg-
April 2019
25
