t? i '"iA
n ^v:v$S'. V»W -]*"ifr i
4' \;:::yix-... L-AVvw t-| /y-i -S
Voorbeeld van geïncasseerde grafrechten, waaronder 1 pond, drie schellingen en 4 groten Vlaams
(7 gulden) voor de begrafenis van Anna de Ruyter. (Zeeuws Archief, Archief Hervormde gemeente
Vlissingen, registers van ontvangsten en uitgaven)
X i D tLq-iriA>X MfvVU*!"* ^",1 v n11
laatste woord over gezegd. Bij de longpest
is evenals bij corona, de verspreiding van
besmet speeksel de boosdoener.
De straf en wil van God
De pest wordt in de zeventiende eeuw ge
zien als de straf of de wil van God. Michiel
de Ruyter, zo lazen we eerder, zag het als
Gods wil. Soms worden er bededagen in
het leven geroepen om de pest een halt toe
te roepen. Dat dit dan weer een besmet
tingshaard opleverde, wist men toen nog
niet.
De afhankelijkheid van de wil van God is
terug te lezen in verordeningen of uitspra
ken uit die tijd. Kanttekening hierbij is dat
religie sowieso in veel teksten opduikt.
In maart 1666 vaardigen de Staten van
Zeeland een plakkaat uit tegen de veel
te losse zedelijke moraal van die tijd. Het
plakkaat spreekt over 'zware en grouwlij-
cke sonden van ontughtigheyt, hoererye en
overspel dagelijcx meer ende meer door-
breecken'. De bestuurders zijn bang dat
de 'Goddelijcke oordeelen, plagen nogh
vorder sullen komen door te breken.' De
voorzienigheid moet niet getart worden en
tussen de regels door lezen we dat de pest
al in de provincie is aangekomen.
De kerkelijke rekening van 1666
Brandt noemt 24 augustus als overlij
densdatum van Anna de Ruyter. Die da
tum wordt ook de rekening voldaan voor
de begraafkosten: 1 pond, 3 schellingen
en 4 groten Vlaams; in het guldentijdperk:
7 gulden. De kosten worden onderschei
den in het begraven van: 'groote lijcken'
en 'cleijne lijcken' (tot 12 jaar). Anna is
niet het enige kind dat wordt begraven in
één van de drie kerken in Vlissingen. Naast
29 volwassenen zijn er die maand nog
18 kinderen in de kerken begraven. Wie
niet in de kerk werd begraven vond een
plaats op het kerkhof van de Sint Jacobs-
kerk (34 kinderen en 52 volwassenen), of
op het kerkhof bij de Kleine- of Middelkerk
(40 kinderen en 58 volwassenen), of op het
kerkhof bij de Oostkerk (70 kinderen en
volwassenen samen).
In augustus 1666 worden er in totaal 302
personen begraven. Hoe moet je je dat
voorstellen, meer dan driehonderd begrafe
nissen in een maand?
4
Den Spiegel