rimenten zouden in de natuurwetenschap
pen harde feiten aan het licht komen. De
waarheid rolt er zo uit, bij wijze van spre
ken. Daar had de geschiedschrijving mooi
het nakijken. Kon zij wel verklaren? Neem
de koloniale expansie in de tijd van de VOC
en WIC. Wat zijn precies de oorzaken? Is
dat wel onweerlegbaar vast te stellen?
Geschiedschrijving blijkt altijd een recon
structie. We baseren ons op bronnen die
we interpreteren. Die bronnen zijn onvolle
dig. En de informatie die een bron oplevert
hangt sterk af van de vragen die je eraan
stelt. Reconstrueren is interpreteren. Elke
duiding is subjectief en veranderlijk. Vijftig
jaar geleden keken we er anders tegenaan.
En dat zal in de toekomst ook zo zijn.
Begrijpen
De Duitse historicus en filosoof Wilhelm
Dilthey (1833-1911) deed onderzoek naar
het fenomeen interpretatie. Het gaat bij
geschiedschrijving helemaal niet om ver
klaren, zo stelt hij, maar om begrijpen.
Hij ontwikkelt hiervoor een methode, die
hij Verstehen of begrijpen noemt. Dit is de
aanzet voor de latere interpretatieleer (her
meneutiek). Begrijpen gaat verder dan re
produceren van bronnen. Ook herkenning
en zelfreflectie komen daarbij om de hoek
kijken. Competenties die je gebruikt als je
een roman leest of een schilderij bekijkt.
Je zoekt betekenis in een tekst of kunst
werk en past dit via je referentiekader toe
op je eigen leven. Je leeft je als het ware
in. En door dat proces van begrijpen kijk je
daarna een beetje anders naar de wereld.
Zo kun je ook de geschiedenis bekijken.
Subj ectief? Ja. Is historische kennis dan
minder waard dan natuurwetenschappelijke
kennis? Nee, alleen het doel en de methode
zijn anders. Al moet je je natuurlijk altijd
houden aan bepaalde werkafspraken uit de
wetenschap.
Eigen referentiekader
Het gaat dus meer om begrijpen dan om
verklaren. Daarmee wordt ook duidelijk
waarom duidingen van geschiedenis per
tijdsperiode veranderen. Je begrijpt iets
vanuit je eigen referentiekader. Je kijkt
door de bril van de tijd waarin je leeft.
In de negentiende eeuw kwam het nationa
lisme in Europa op. Er was behoefte aan
nationale helden die op een voetstuk wer
den gezet. Grote mannen, wit en Europees.
Nu zijn we daar kritischer over. En er is
aandacht voor andere perspectieven: zwart,
vrouwelijk, niet-Europees. 'Gewone' men
sen krijgen een grotere rol. Recent onder
zoek heeft nieuwe biografische gegevens
opgeleverd over de bemanning van 't Vlie-
gent Hert. Dit was het VOC-schip dat in
1735 voor de kust van Walcheren is ver
gaan. Het muZEEum heeft een grote col
lectie voorwerpen uit dit wrak. Door de
nieuwe gegevens krijgen de voorwerpen
meer context, want we weten wie ze heb
ben gebruikt. Hierdoor komen ze meer tot
leven. Dat is een verrijking.
Verwondering
In de nieuwe presentatie van het muZEEum
zullen we dus meer stemmen en verhalen
laten horen, die de bezoeker uitnodigen tot
verwondering en reflectie. De wereld van
toen was immers minstens zo veelvormig
en kleurig als die van ons nu. Misschien
dat we er iets van onszelf in herkennen en
de huidige tijd beter begrijpen. Bij dit alles
staat voorop dat we al onze bezoekers, jong
en oud, nu en straks, vooral een leuke dag
willen laten beleven.
In de komende afleveringen van Den Spie
gel zullen we per thema dieper ingaan op de
nieuwe presentatie. Welke verhalen zijn er?
Van wie? Wat voor objecten spelen daarbij
een rol? Het wordt een avontuurlijke reis,
naar de zeventiende en achttiende eeuw,
maar ook naar onze tijd! Wordt vervolgd...
POL VERBEECK is hoofd collecties bij het
muZEEum
April 2021
31
