zo'n drijvend en overvol dorp kent veel ri
sico's. Daarom zijn hiërarchie en regels be
langrijk. Wie zich daar niet aan houdt, kan
een strenge straf krijgen.
Wat gaat er mee? Omdat er een enorme
collectie objecten uit de scheepswrakken
is, hebben we daar een goed beeld van.
Ze tonen ons het leven aan boord. Grote
kookketels, biervaten, flessen wijn en sjiek
servies voor de officieren, maar ook een
houten etensbak voor het gewone volk.
Heel bijzonder is de loden kaascontainer
uit 't Vliegend Hert. Nu zou je er anders
over denken, maar toen dacht men dat dit
een prima methode was om de kaas goed
te houden. Kapiteinsvrouwen, zoals De
Ruyters echtgenote Anna van Gelder, spe
len een belangrijke rol bij de bevoorrading
van schepen.
De bemanning bestaat uit onder anderen
matrozen, scheepsjongens vanaf een jaar
of tien, timmermannen, kuipers, botteliers
en konstabels. De schipper moet niet al
leen een uitstekende zeeman zijn, maar
ook een goed organisator. De kans op ziek
ten aan boord is groot, dus de chirurgijns
hebben ook een belangrijke rol. Meestal
zijn er drie aan boord. Zij zijn beter af dan
matrozen en soldaten, maar hebben zeker
geen luxeleventje. Botbreuken, messteken,
brandwonden: een ongeluk zit in een klein
hoekje op een overvol schip. Er zijn vijzels,
potjes en zelfs een schedelboor van de chi
rurgijns in de collectie. Zo'n tien tot twintig
procent van de bemanning sterft aan ziek
tes. Chirurgijns moeten dus goed kunnen
omgaan met de dood. Ook is het hun taak
om aanwezig te zijn bij de lijfstraffen, zodat
de verwondingen niet leiden tot de dood.
Meisje loos
Het leven op zee is een mannenwereld.
Vrouwen zouden niet bestand zijn tegen dit
harde leven en mogen dus absoluut niet
mee aan boord. Toch zijn er gevallen be
kend van vrouwen die stiekem mee gaan
door zich te verkleden als man. Vaak zijn
Wijnfles uit VOC-schip Het Vliegent Hert
(Collectie muZEEum).
het jonge vrouwen van lage komaf. Ze wa
gen zich aan deze verkleedpartij om aan
hun armzalige leven aan de wal te ontsnap
pen. Of om hun man achterna te reizen. Ze
doen zich voor als jonge mannen, zonder
baardgroei en met een mannelijk postuur.
De risico's om gepakt te worden zijn groot.
Er is nauwelijks privacy op zo'n schip; ie
dereen zit op elkaar gestouwd. Eenmaal
'gepakt' moet de vrouw meteen vrouwen
kleding aan en 'vrouwentaken' vervul
len zoals wassen, naaien en koken. Bij de
eerstvolgende haven wordt ze naar huis ge
stuurd. Maar vaak is hun lot veel slechter:
de vrouwen worden overgelaten aan de lui
men van de kapitein en bemanning of maar
meteen overboord gekieperd. Sommige
vrouwen mogen doorreizen als het te las
tig is om de reis te onderbreken. Een van
de bekendste vrouwen is Maria van Ant
werpen. Ze wordt twee keer ontdekt, maar
aanvankelijk jarenlang niet ontmaskerd.
De volgende keer gaan we in op de navi
gatie. Hoe vind je je bestemming op zee?
Wat moet je daarvoor weten en wat heb je
nodig?
Oktober 2021
23
