De
Vlissingse
De Vlissingse Opstand, zes hardnekkige
misverstanden
t
Peter van Druenen
^7
>i
Juli 2022
13
Het verhaal over de Vlissingse Opstand op
6 april 1572 mag genoegzaam bekend zijn.
Het is vaak beschreven in boeken, artikelen
en voordrachten. De gebeurtenissen wor
den de laatste decennia onder grote pu
blieke belangstelling jaarlijks nagespeeld
door een enthousiaste groep in zestiende-
eeuwse kleding gestoken Vlissingers.
Populair onderdeel is het lossen van een
kanonschot vanaf het Rondeel richting
de Westerschelde, waarbij een beroep
wordt gedaan op de fantasie van de toe
schouwers om de vloot van Spaanse sche
pen met de 1000 kersverse soldaten, er
bij te denken. Ander hoogtepunt: de op
ruiende toespraak van de priester in de
Sint-Jacobskerk waarin hij wijst op de
toegenomen belastingdruk, de bouw van
een citadel op de plaats waar eigenlijk een
haven was gepland en de overlast die de
ingekwartierde Waalse soldaten in Spaanse
dienst veroorzaakten. Slotakkoord is altijd
de ophanging van de tot stadsvijand num
mer één gebombardeerde Spanjaard Pa
checo. Regelmatig ook wordt omstreeks
de zesde april de plaatselijke historicus
opgetrommeld om weer eens te verkon
digen dat niet Den Briel, maar Vlissingen
de eerste stad was in de Nederlanden die
succesvol in opstand kwam tegen de Span
jaarden.
Het aardige is dat de grote lijnen van dit
verhaal zo ongeveer wel kloppen: er was
overlast, de fundamenten voor die vermale
dijde citadel waren gelegd, het volk werd
opgeruid in de kerk, de Spaanse vloot met
de soldaten lag voor de rede van Vlissin-
gen, er werden enkele kanonschoten gelost
en aan het eind van de dag was Vlissingen
in handen van de Vlissingers zelf, waarmee
ze inderdaad de eerste waren die dit pres
teerden. Het feit dat er een Spanjaard werd
opgehangen berust ook op waarheid, al
moeten we deze gebeurtenis wat later in de
tijd plaatsen.
Wanneer we echter met een kritische blik
gaan kijken naar deze weergave van de
geschiedenis van de Vlissingse Opstand,
rijzen er veel vragen: was Den Briel de
eerste, op 1 april, of was het toch Vlissin-
gen, vijf dagen later? Ontstond er spontaan
een opstand of waren er al eerder plannen
in die richting? Vocht de stad tegen de
Spanjaarden of was er alleen sprake van
een afkeer van Alva en zijn terreurbewind?
Streden in Vlissingen de protestanten tegen
de katholieken of had godsdienst weinig te
maken met de opstand? Wat was eigenlijk
de rol van de watergeuzen? En natuurlijk,
last but not least, werd er in de persoon van
de Spanjaard Pacheco nu echt een monster
opgehangen of ging het om iemand die in
april 1572 op het verkeerde moment op de
verkeerde plek was?
2
BQDC
