10
En dan komt na maanden van spanning, die meer en meer opliep, de aanval op Neder
land en begeven wij ons op voorschrift met gasmasker naar kantoor. Het was angstig
en beklemmend; bij het overbrengen van telegrammen hoorden wij door de telefoon
de schoten in de buurt van Rotterdam-Conci (9). Een groepje Franse soldaten zat in
het oude telefoonkantoor op de Grote Markt; ik vroeg de bevelhebber mij mee te ne
men als hij zou vertrekken. Hij vroeg of ik bang was, waarop ik antwoordde dat ik
niet onder een dictatuur zou kunnen en willen leven. Hij beloofde mij te waarschu
wen als hij vertrok, maar na I of 2 dagen was hij hals over kop vertrokken met zijn
manschappen. Ik ging toen naar het stadhuis om te vragen of er nog een mogelijkheid
was om weg te komen. De ambtenaar verwees mij naar ...Rotterdam, hetgeen natuur
lijk volslagen onmogelijk was. Dus dan toch maar blijven. Elke dag vroeg je je wel af
wat er zou gaan gebeuren, en of je dan wel zou kunnen blijven werken bij eeri Staats
bedrijf waar je bij je aanstelling een eed (of gelofte) moest afleggen van trouw aan het
Koninkrijk. Om dat dit voor mij een obsessie werd nam ik dan ook ontslag, natuur
lijk onder gefingeerde motieven. Wat dan toch proberen, als je niet in militaire dienst
bent geweest en toch geestelijk rechtop wou blijven
I k begon met Mededeling nr. 1 met als slagwoord (dat elke 14 dagen veranderde)
Stantvastigh is ghebleven, Mijn hert in teghenspoet (Willem van Oranje). Er stond geen
datum een geen jaartal op, wel een logische indeling: Oostfront, Zuidfront, Communi
qué der Yoegoslavische vrijscharen, Luchtfront in het Westen, Noordfront, Verre Oos
ten, Mededeling der Koninklijke Nederlandse Regering, Bijzonderheden. Deze mede
delingen hadden het karakter van een nieuwsbrief (denk daarbij aan Pieter 't Hoen
voordat het illegale blad Parool begon), de koppen waren van tevoren getypt, het in
vullen met inkt gebeurde tijdens het luisteren. Zeer intieme familieleden en kennissen
ontvingen daarvan een getypt exemplaar, het waren er lange tijd slechts 10 stuks of
daaromtrent. Het was het prille begin wat eerst op 15 september 1944 VRIJ GOES
ging heten. De opnamemoeilijkheden waren vele: namen onverstaanbaar (van de ste
den of dorpen), hevige stoornissen, onmogelijkheid om te luisteren (winkelbedrijf),
een stencilmachine die reeds lang met pensioen was. De verspreiding bracht geen pro
blemen. Practisch voor iedereen en zeker voor de NSB was ik een volslagen onbekende,
omdat ik mij altijd zeer individualistisch had opgesteld. Dit had nu zijn voordeel.
Nu ik dit alles nog eens bekijk (na 40 jaar), dan zie ik het als een brok geestelijke pro
paganda, met het doel de hoop op en het verlangen naar bevrijding, ten koste van wat
dan ook, levendig te houden. En het is nu beter om onze gedachten over de objectivi
teit niet te uiten. Laten wij wel bedenken dat het facisme voor zijn methoden veel
heeft afgekeken van het communisme. Dit in ogenschouw nemende hebben wij weer
een EDD nodig. A bon etendeur.
Noten:
1. De Zeven Provinciën, Nederlands oorlogsschip waar aan boord in Nederlands-Indië
muiterij uitbrak. Hierbij speelde ook het Europees marinepersoneel een rol. Aan
leiding vormden loonsverlagingen.
2. In het oosten, Duisland, werd vanaf de machtsovername door de nazi's gewerkt
aan de opbouw van een rechts-totalitaire staat. Deze staatsvorm kenmerkt zich
door een totale beheersing, niet alleen van het openbare, maar ook van het per
soonlijke leven van de burgers. Voor oppositie bleek in het "nieuwe" Duitsland
geen ruimte meer.
3. Nationale ontwapening of volksverdelging. Uitg. Van Sijn Zonen. Rotterdam.
